Ер нь бол өнгөрсөн 2022 он гармагц Хөгжлийн банкны өндөр дүнтэй чанаргүй зээлийн асуудал хөндөгдсөн.
Анх энэ асуудлыг нийтэд ил болгож дэлгэсэн нь Засгийн газар байдаг. Хууль хяналтынхан шалгаж, Засгийн газар үүнд идэвхтэй дэмжлэг үзүүлснээр 2022 оны сүүлч гэхэд их наяд гаруй төгрөгийн чанаргүй зээлийг эргэн төлүүлсэн. Ингэснээр Монгол Улс дефолт зарлах аюулаас аврагдаж, Хөгжлийн банкны үйл ажиллагаа ч хэвийн байдалд орсон. Их наяд давсан дүнтэй ийм зээл бий болоход гол нөлөө үзүүлсэн хүмүүс нь улстөрчид, албан тушаалтнууд болж таарсан. Одоо тэднийг шүүх хурал болж байна. Уг хэрэгт 80 гаруй хүн холбогджээ.
Үүний дараа нүүрсний хулгай яригдаж эхэлсэн. Оны сүүлч гэхэд олон нийт ч энэ хулгайг ил болгож, хулгайчдад хуулийн дагуу хариуцлага тооцох шаардлага тавьж эхэлсэн. Сүхбаатарын талбайд олон хоногийн турш жагссан. Харин Засгийн газар нууц байсан нүүрсний гэрээнүүдийг ил болгосон. Хууль хяналтынхан нүүрсний хулгайд холбоотой байж болзошгүй хүмүүсийг шалгаж эхэлсэн. Ер нь энэ хэрэг оффтейк гэрээ, нүүрс тээвэр, нүүрсний тендертэй холбоотой үүссэн гэдэг. Гэхдээ нэлээд эрчтэй явж байсан нүүрсний хулгайг илрүүлэх ажил сүүлийн үед унтрах тал руугаа орчихов уу гэсэн шүүмжлэл олон нийтийн зүгээс гарах болсон. Харин эх сурвалжууд, "Нүүрсний хулгайтай холбоотой мөрдөн шалгах ажиллагааг хууль хяналтынхан хэвийн үргэлжлүүлж байна. Харин нүүрсний асуудлаарх нээлттэй сонсголыг УИХ-ын Түр хороо учир битүүлгээр саатуулаад байгаа юм" гэсэн тайлбар өгч байна.
Нүүрсний хулгайтай зэрэгцээд газрын наймаа, тусгай сангуудын асуудал босч ирлээ. ХЗДХ-ийн сайд Х.Нямбаатар энэ талаар "Хотын газар олголт, хот төлөвлөлтийг бодохоор гомдмоор, бачуурмаар. Үр хүүхэд, ирээдүй минь үлдэж амьдрах хот. Хайр найргүй, баруун солгойгүй зарсан. Зүү шигдэх зайгүй болтол нь чигжсэн бетонон ширэнгэ. Ийм л хотод бид амьдарч байна. Даанч харамсалтай. Хотынхоо газрыг зарж дуусаад Дархан цаазат Богд уулаа зарсан. Хотхон босгоогүй, ухаж сэндийчээгүй ам гэж энэ ууланд алга. Даанч сайхан Хан уулыг минь сэглээд үлдээлээ. Хэзээ, хэн дарга хэчнээн газар олгосон тухай мэдээлэл ил болсон...
"Өмч хувьчлал" гэх их луйварт тэд цадаагүй. Газар, лицензийн наймаандаа бас цадаагүй. 30 жил нүүрс, алт, зэс ухаад бас цадаагүй. Энэ улсыг авлигын намагт живүүлээд тэд цадаагүй. Бүгдээрээ нийлж банк дээрэмдээд ч цадсангүй. Боловсролын зээлийн санг бас цөлмөжээ... Эрээ цээр байхгүй.
"Төр хувцсаа тайчаад түмний дундуур нүцгэн гүйдэггүй юм" хэмээн хэлсэн нэгэн ухаантны үг Засгийн газраас өргөн барьж батлуулсан "Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай" хууль хэрэгжиж эхэлснээр эсрэгээрээ болж байх шиг. Төр хувцсаа тайчаад түмний дундуур нүцгэн гүйж байна. Өнгөрсөн 30 жилийн монгол төрийн нүүр царай. "Би маргааш ч гэсэн хамаагүй төлчихөж чадна" хэмээн дараа үе рүүгээ жишим ч үгүй нулимж байна.
Бүхэл бүтэн анги давхарга дангаараа нийгмийн баялгийг залгиж байсан дүр зураг дээрх хууль хэрэгжиж эхэлснээр ил тод болж байна. Энэ ажил зогсохгүй.
...Боловсролын зээлийн сан, Хөдөө аж ахуйг дэмжих сан, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан, Нийгмийн халамжийн сан, Улсын авто замын сан, Соёл, урлагийг дэмжих сан, Байгаль орчин, уур амьсгалын сан, Мал хамгаалах сан, Хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн сан Тариаланг дэмжих сан... гэх мэт. Монгол Улсад өнгөрөгч 30 жилийн хугацаанд 40 гаруй тусгай сан байгуулагдсан. Эдгээр сангуудын тухай дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг ирэх өдрүүдэд олон нийтэд ил болгохоор ажиллаж байна.
Дашрамд Боловсролын зээлийн сангийн устгагдсан, алга болсон гэх мэдээллийг нягтлан шалгахаар Эрүүгийн цагдаагийн газраас ажлын хэсэг байгуулагдан ажиллаж байна" гэж цахим хуудастаа бичжээ. Эндээс харвал цаашид том хулгай, авлига албан тушаалын гэмт хэргийн эсрэг ажиллагаа тасрахгүй л шинжтэй. Гэхдээ эрх баригч МАН-ын гишүүд, тус намаас төрийн өндөр албан тушаал хашиж байгаа, байсан эрхмүүд дээрх асуудлуудад олноороо холбогдож байна. Гэтэл МАН-ын дарга нь Ерөнхий сайдаар ажиллаж байна. Нэг үгээр хэлбэл, дээрх хулгай зэлгийг ил болгож байгаа субъект нь юм. Сонгууль ойртсон. Гэтэл намынх нь гишүүд, журмын нөхөд нь олноороо хэрэгт орооцолдчихлоо. Нэмэгдэх шинжтэй. Ядахад Л.Оюун-Эрдэнэ жил гаруйн өмнө "Авлигатай тэмцэнэ гэдэг бол бид өөрөө өөрсөдтэйгөө, мөн намынхаа журмын нөхөдтэй тэмцэнэ гэсэн үг” гээд хэлчихсэн. Тиймээс Л.Оюун-Эрдэнэ ингэж "Журмын нөхөдтэйгөө тэмцэнэ" гэснээ батлах л цаг ирлээ дээ.
Ө.Баас
