А.ЦАГААН

Наймдугаар сар гарсаар эцэг, эхчүүдийг болон оюутнуудыг дарамтад оруулаад байгаа нэг асуудал бол сургалтын төлбөр. Учир нь, энэ жил их, дээд сургуулиуд төлбөрөө 12-40 хувиар нэмэгдүүлсэн юм. Удирдах зөвлөлийнхний гаргасан энэ шийдвэрийг оюутнууд эрс эсэргүүцэж Монголын оюутны холбоотой хамтран хатуу тэмцэнэ гэдгээ мэдэгдсэн. Үүнийхээ эхлэл болгож өчигдөр сургалтын төлбөрийн хэт их нэмэгдлийг эсэргүүцэж Мэдээлэл технологийн үндэсний паркийн хойд талбай болох одоогийн олон машины зогсоол болсон “Оюутны талбай”-д гарын үсэг зурах хөдөлгөөн өрнүүллээ. Тэдний үйл ажиллагааг дэмжиж бүхий л их, дээд сургуулийн оюутнууд гарын үсгээ зурж байв. Дур зоргоороо сургалтын төлбөрөө нэмдэг хэрнээ, сургалтын орчин нөхцөлөө анхаардаггүй их, дээд сургуулиудад хариуцлага тооцож, хүнээс авдаг шигээ бусдад зориулдаг байх хэрэгтэйг ухамсарлуулах цаг болсныг тус арга хэмжээг зохион байгуулсан түр хорооныхон хэлж, ярьж байлаа. Мөн төрийн өмчийн их сургуулийн удирдлагуудад төлбөр нэмсэн шалтгаанаа үндэслэлтэйгээр тайлбарлахыг шаардсан шаардах бичиг хүргүүлжээ. Ингээд энэхүү үйл ажиллагааны талаар зарим оюутнаас тодруулга авлаа.


Г.Азжаргал: Биднээс авдаг төлбөрийг юунд зарцуулдгийг мэдмээр байна

/МУИС-ийн Бизнесийн сургуулийн хоёрдугаар курсийн оюутан, “Оюутны хөдөлгөөн” түр хорооны гишүүн/

-Энэ удаагийн үйл ажиллагааг танай сургуу­лийн оюутны холбоо зохион байгуулж байгаа юу. Эсвэл оюутнууд сайн дураараа цуглав уу?
-Өнөөдрийн үйл ажил­ла­гааг жагсаал гэж ойлгож болохгүй. Хүмүүс оюутнууд жагсах гэж байгаа мэтээр ойлголт авсан байна билээ. Ердөө л гарын үсэг цуглуулах хөдөлгөөн юм шүү дээ. Оюутнууд нэгдэж үзэл бодлоо хуваалцаж, цуглаан уулзалт хийе гэсэн санаачилга гаргасан нь энэ. Мөн МОХ-ноос зохион байгуулаагүй гэдгийг хэлэх нь зүйтэй болов уу. Сургалтын төлбөрөө эсэргүүцсэн мянга мянган оюутан нэгдэн нийлж “Оюутны хөдөлгөөн” гэсэн групп, түр хороо байгуулан ажиллаж байна. Харин бидний энэ санал санаачилгыг МОХ их сайн дэмжиж ажиллаж байгаад талархаж байна.

-Сургуулийнхаа удирд­лагад шаардах бичиг хүр­гүүлсэн гэсэн. Ямар, ямар асууд­луудыг тусгаж өгсөн бэ?
-Сургууль бүрийн удирд­лагад хүргүүлсэн байгаа. Энэхүү бичигтээ бид таван зүйлийг тусгасан. Тухайлбал, биднээс авч байгаа төлбөрийг юунд, ямар хэлбэрээр зарцуулж байгаа талаар үнэн бодитой мэдээлэл өгөх. Мөн төлбөр нэмсэн шалтгаанаа тодорхой болгож өгөхийг хүссэн.

-Та нарын хүргүүлсэн шаардлагын талаар удирдлагууд чинь юу гэж байх юм. Хариуг нь хэдийд өгөхөөр болов?
-Одоогийн байдлаар бидэнд ямар ч хариу өгөөгүй байна. Шаардах бичигтээ энэ сарын 19-ний дотор хариугаа өгнө үү гэдгийг мэдэгдсэн. Тэгэхээр энэ лхагва гарагт сургуулиудын удирдлагуудаас хариу ирэх байх гэж найдаж байна.

-Ямар сургуулийн оюутнууд та нарыг дэмжиж байгааг сонирхож болох уу?
-ХААИС, ШУТИС, АШУҮИС, МУБИС гээд бүхий л сургуулийн оюутнууд дэмжиж хамтран ажиллаж байна. Хувийн сургуулийн оюутнууд ч гэсэн бидэнтэй ижил бодол, санаатай байгаа болохоор дэмжиж буйгаа илэрхийлсэн.

-Орон нутгаас ирсэн оюутнууд дотуур байр­нуудын төлбөр нэмэгдсэнд их бухимдалтай байгаа нь ажиглагдлаа?
-Миний хувьд бусад сургуулийн дотуур байр ямар байдгийг мэдэхгүй байна. Гэхдээ их сэтгэл дундуур байдаг юм билээ. АШУҮИС-ийн дотуур байр их бохир, стандарт шаардлага хангаагүй байдаг талаар олон хүүхдээс сонсч байсан. Харин манай МУИС-ийн дотуур байр харьцангуй гайгүй. Анх би оюутан болоод дотуур байранд амьдарсан л даа. Гаднаас нь харахад үнэхээр гоё байсан хэрнээ дотор нь ороод үнэхээр гайхсан. Гаднаа гяланцаг, дотроо паланцаг гэдэг шиг л тийм л дүр зураг угтдаг. Жил бүрийн хийсэн засвар нь хүний нүд хуураад л өнгөрдөг. Тэгсэн хэрнээ төлбөр нь жил бүр нэмэгддэг. Энэ жилийн хувьд засвар хийсэн гэдэг нэрийдлээр л төлбөр нь нэмэгдсэн юм шиг байна.

-Энэ жилийн засвар үйлчилгээ хэрхэн хийгд­сэнийг очиж нүдээр үзэв үү?
-Үзээгүй. Очихоор оруул­даггүй юм. Манай сургуулийн байрууд ирэх сарын 1-нд хүүхдүүдээ бүртгэж эхэлнэ гэсэн. Тэр үед л ямар засвар хийснийг нь мэдэж болох байх даа.


Э.Батжаргал: Их хэмжээний мөнгө хуримтлуулах гэж улайрч буй нь хардлага төрүүлэх үндэслэл


/Монголын оюутны холбооны Олон нийттэй харилцах хэлтсийн дарга Э.Батжаргал/

-Оюутнуудын санаа­чилгаар байгуулагдсан “Оюут­ны хөдөлгөөн” түр хороог танай холбоо дэм­жиж ажиллаж байгаа юм байна. Энэ талаар?
-Манай холбоо оюутны төлбөрийн эсрэг зогсч байгаа түр хорооныхныг дэмжиж ажиллаж байгаа нь үнэн. Төлбөрийн нэмэгдэл, энэ их мөнгө юунд зарцуулагдаж байгааг эцэг, эхчүүд төлбөр төлж байгаа хэрэглэгчид мэдэх хэрэгтэй шүү дээ. Жишээлбэл, бид талх худалдаж авахдаа мянган төгрөг төлөөд доторх орц найрлагыг нь харж мэдэж чаддаг. Гэтэл хоёр, гурван сая төгрөг төлчихөөд юунд зарцуулагдаж байгааг нь мэдэхгүй өнгөрч болохгүй. Тэгэхээр энэ асуудлыг хүмүүст ойлгомжтой болгох үүднээс дэмжиж ажиллаж байна. Төлсөн гурван сая төгрөгийн  хэд нь багш нарын цалинд, хэд нь урсгал болон захиргааны зардалд, ном сурах бичигт зарцуулагдаж байгааг ойлгомжтой болгож өгөхийг л хүссэн хэрэг.

-Танай холбооны зүгээс их, дээд сургуулиудын захир­луудад, удирдах зөв­лө­лийнхөнд бичиг хүр­гүүлсэн гэсэн. Энэ асуудал юу болсон бэ. Хариугаа авч чадсан уу?
-Бид албан бичгээ энэ сарын 13-нд захирлуудад хүргүүлсэн. Энэ сарын 19-нд эцсийн байдлаар хариугаа өгөхгүй бол бид дараагийн арга хэмжээгээ авна. Өнөөдрийг хүртэл эцэг, эхчүүд оюутнууд манай холбооны байранд их ирж байна. Юу гэж ярьж байна вэ гэхээр “Манайх хоёр оюутан хүүхэдтэй. Нэгнийх нь төлбөрийг цалингийн, тэтгэврийн зээл аваад төлж барагдуулахаар болсон. Харин нөгөө оюутан хүүхдийнхээ төлбөрийг төлж чадахгүй учир энэ жил өнжөөхөөс өөр аргагүйд хүрлээ. Сургалтын төлбөрийг нь бууруулах ямар нэгэн арга байна уу” гэж байна. Энэ мэтээр зовлон тоочсон олон хүн бидэнтэй уулзаж байгаа.  Мөн түр хорооныхонтой хамтраад дараагийн арга хэмжээнд оролцоход бэлэн гэдгээ мэдэгдсэн. Тэгэхээр сургуулиуд төлбөрийн асуудлаа эргэж харахгүй бол ямар ч асуудал дагуулж мэдэх нь.

-Ер нь сургуулиудын удирдлагууд үүсээд байгаа нөхцөл байдалтай холбогдуулж ямар нэгэн тайлбар хийсэн үү?
-Олонх сургуулийн удирдах зөвлөл аль зургадугаар сард хуралдаад шийдвэрээ гаргачихсан. Оюутнуудыг амарсан хойгуур хуралдаад асуудлаа шийдчихээд намар нь танилцуулдаг. Цаг нь тулчихдаг учир оюутнууд хүссэн, хүсээгүй төлбөрөө төлдөг. Сургуулиудын удирд­лагуудаас аман тайлбар ава­хад бараа, бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдсэн, урсгал засвар, суурь хураамж нэмэгдсэн гэсэн шалтгаан л хэлж байна лээ. Харамсалтай нь, МУИС сүүлийн 70, 80 жилд нэг ч номын сан бариагүй. Сургуулиа ч өргөтгөөгүй. Дотуур байр ч нэмж баригдсангүй. Үр дүн, бодит байдал нь ийм л байна шүү дээ.  Иргэдийн нүдэн дээр эл байгаа энэ асуудлыг бүгд л мэдэж байгаа болов уу.

-Асуудал нааштайгаар шийдэгдэхгүй бол дараа­гийн арга хэмжээг авна гэх юм. Энэ талаар тодруулаач?
-Түр хорооныхон янз бүрийн санал гаргасан. Жаг­саал, цуглаан зохион байгуу­лъя, хичээл хаялт зарлая, улс орон даяар оюутнуудыг хамарсан нэгдсэн хөдөлгөөн өрнүүлье гэж байна. Гэхдээ асуудал энэ хүртлээ хурцдахгүй байх гэж бодож байгаа. Энэ сарын 19-н гэхэд сургуулийн удирдлагууд бидний төлөөлөлтэй уулзаад эерэг үр дүн гаргаасай гэж хүсч байна.
 
-Өнгөрсөн жилийн өдийд МУИС-ийн оюутнууд төлбөрөө эсэргүүцэж жагсаал зохион байгуулаад амжилтад хүрсэн учир энэ жил ч гэсэн ихэд найдлага тавьж байх шиг?
-Өнгөрсөн жил төлбөрөө 50 хувь нэмж байсан. Жагсаал, цуглаан зохион байгуулснаар 15 хувь болгож чадсан. Энэ удаад ч гэсэн төлбөрийн асуудлыг боломжтой хувил­бараар шийдэж чадах байх.

-Дотуур байранд хамра­гдах оюутнууд сургалтын төлбөрөө заавал 100 хувь төлсөн байх ёстой гэсэн шаардлага бий. Ирэх сарын 1-нээс сургуулиудын дотуур байрнууд хүүхдүүдээ бүртгэж эхэлнэ. Хоцрохгүйн тулд төлбөрөө төлөхөөс өөр аргагүйд хүрнэ. Энэ асуудлыг шийдвэрлэх ямар гарц байна вэ?
-Ерөөсөө л сургалтын төлбөр болох дөрөв, таван сая төгрөгийг нэг дор төлсөн тохиолдолд нөгөө оюутны маань сурах эрх нь үүсэх болчихоод байна. Өнөөдөр /өчигдөр/ гэхэд л ШУТИС, МУБИС-ийн бүртгэл эхэлчихлээ. Харамсалтай нь оюутнууд төлбөрөө зуун хувь төлсөн тохиолдолд хичээл сонголтоо хийх учир хохирч магадгүй болчихоод байна. Мөн төлбөрөө төлсний дараа л дотуур байранд орох эрх нь нээгдэнэ. Тэгэхээр энэ асуудлыг ч гэсэн сургуулийн удирдлагууд, захиргааныхан эргэж харах хэрэгтэй. Үйлчлүүлэгч хэрэглэгчдийнхээ эрхийг тооцоолох, төлөвлөх хэрэгтэй юм болов уу. Энэ их хэмжээний мөнгийг нэг дор хуримтлуулах гэж улайрч буй нь эцэг, эхчүүдэд болон оюутнуудад хангалттай хардах үндэслэлийг бий болгоод байгаа юм.

-Дотуур байранд хам­раг­дахын тулд сургалтын төлбөрөө төлж л таарна. Эргээд тодорхой хэмжээний хувиар буурсан тохиолдолд оюутнууд илүү төлсөн мөнгөө хэрхэн олж авах вэ?
-Хэрвээ сургуулиудын удирдах зөвлөлийнхөн шийдвэрээ гаргаад төлбөрийн энэ их хэт нэмэгдлийг бууруулах юм бол тухайн сургуулиасаа үлдэгдэл мөнгөө буцаан авах эрх нь оюутнуудад бий. Сургууль ч гэсэн буцаан олгох ёстой.


МУИС төлбөр нэмсэн үндэслэлээ тайлбарлажээ

Одоогоор төрийн өмчийн их сургуулийн удирдлагууд бүгд л төлбөр нэмсэн шалтгаанаа багш нарынхаа цалинг нэмэх, урсгал зардал нэмэгдсэн, сургалтын таатай орчныг бүрдүүлэх үүднээс хэмээн тайлбарлаж байна. Тэгвэл МУИС өөрийн сайтдаа сургалтын төлбөрийн өөрчлөлтийн талаар ийнхүү мэдээлжээ.  “МУИС нь сүүлийн жилүүдэд орлогын бусад эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх бодлого баримталж ажиллаж байна. 2011 онд МУИС-ийн нийт орлогын 80 орчим хувийг сургалтын төлбөрийн орлого бүрдүүлж байсан бол 2016 онд энэ хувь хэмжээг 51 хувь байхаар төлөвлөсөн. 2015 оны төсвийн нийт зардлын дүнгээр тооцоход нэг оюутанд ногдох бодит зардал 3.2 сая төгрөгт хүрч байгаа бөгөөд энэхүү зардлын багагүй хэсгийг улсын төсвийн болон олон улсын байгууллага, дэмжигчдийн хандив тусламж, үйл ажиллагааны орлогын эх үүсвэрээр хангахаар ажиллаж байна. 2015 онд оюутанд шууд хүргэх үйлчилгээг дэмжихэд 325.6 сая төгрөг, оюутанд зориулсан сургуулийн тэтгэлэгт 259.5 сая төгрөг, багш нарын арга зүйг сайжруулахад 527.9 сая төгрөг, хөтөлбөрийн шинэчлэл, магадлан итгэмжлэлд бэлтгэхэд 420.1 сая төгрөг, цахим сургалтыг хөгжүүлэхэд 66.9 сая төгрөг, ном сурах бичгийг шинэчлэхэд 585.3 сая төгрөг, оюутны амьдрах, сурах орчинг сайжруулахад 2,386.9 сая төгрөг, сургалтын материаллаг баазыг бэхжүүлэхэд 1,061.4 сая төгрөг зарцуулсан.

2015-2016 оны хичээлийн жилд МУИС-ийн Удирдах зөвлөл сургалтын төлбөрийн хэмжээг өмнөх хичээлийн жилийнхээс 12 хувиар өсгөж, шинээр элсч буй оюутнуудын хувьд төлбөрийн хэмжээг шинээр тогтоосон. Сургалтын төлбөрийн хэмжээг нийт оюутанд үзүүлдэг үйлчилгээний зардлыг илэрхийлсэн суурь төлбөр, сургууль, хөтөлбөрийн түвшнээр ялгаатай тогтоосон нэгж багц цагийн төлбөрийн хэмжээгээр илэрхийлсэн. Сургуулийн сургалтын төлбөрийн хэмжээг адилтгах түвшний хөтөлбөр бүхий гадаадын сургуулиудтай харьцуулахад олон дахин бага, Монгол Улсад бараа, ажил үйлчилгээний үнэ тариф тэдгээр орныхоос төдийлэн багагүй байгаа атал тэдэнтэй харьцуулах түвшний чанартай үйлчилгээ үзүүлэх шаардлагатай тулгарч байгаа билээ. Дотоодын бусад сургуультай харьцуулахад МУИС-тай ойролцоо түвшний хөтөлбөр хэрэгжүүлж байгаа зарим сургууль нэг оюутандаа дунджаар 4-6 сая төгрөг зарцуулж байгаа, энэхүү зардлыг бүхэлд нь сургалтын төлбөрийн хэмжээнд тусган мөрдөж байгаа юм” гэжээ.