Москва Бээжин хоёрын ойртон түншлэх гол үндэс нь Төв Азид хамтран ажиллаж хүрээгээ тэлэхэд чиглэж байна гэж Карнегийн Москва дахь төвийн “Ази Номхон далайн бүс дэх Орос” хөтөлбөрийн удирдагч эрдэм шинжилгээний ахлах ажилтан Александр Габуев хэлж байна.
Орос Хятадын энэ хамтын ажиллагаа нь дундад азийн орнууд Афганистан, Монгол, хуучин зөвлөлтийн харьяанд байсан таван орны хөгжилд таатай нөлөө үзүүлнэ гэж Карнегийн Москва дахь төвийн захирал Дмитрий Тренин ч бас бичжээ.
Энэ нь удахгүй Евразийн төв, дорнод, умард бүсийг хамарсан худалдаа, хөрөнгө оруулалтын нэгдсэн сүлжээ бүс бий болгож үүний зүтгүүр нь Хятад болно. Энэ бүсийг  түүний ажил хэргийн төв Шанхайгаас Европ руу нэвтрэх хаалга болох  оросын Санкт-Петербург хүрэх  “Их Ази” гэж нэрлэж болох юм гэсэн байна.
Торгоны зам дагуух эдийн засгийн бүс, Газрын дундад тэнгисийн зам, Москва-Бээжинг холбох өндөр хурдны төмөр зам, Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллага гээд орос хятадын хэд хэдэн санаачилга, төслийн тухай бид хэдийнээ мэднэ.
“Путины Европын холбоонд тулгуурласан Лиссабоноос Владивосток хүртэлх “Их Европ” байр суурь нь хэрхэн өөрчлөгдөж Шанхайгаас Петербург хүртэлх “Их Ази” болж байгааг бид харж байна” гэж Тренин бичжээ.
Гэхдээ дэд бүтэц, эдийн засгийн эдгээр төсөл нь  Төв Ази дахь  улс төрийн хамтын ажиллагаа биш.

“Бие биедээ их л найрсаг, нөхөрсөг юм шиг харагдаж байгаа ч “хуучны том гүрэн”, “их гүрний төлөөх эрмэлзэл” нь Евразид ноёрхохын төлөөх өрсөлдөөн болж хувирч байгаа юм” хэмээн Нью-Дели дэх Энхтайван зөвшилцөл, зөрчилдөөний төвийн профессор Анита Индер Сингх “Diplomat” сайтад бичжээ.
“Өнөөдөр Орос болохоор стратегийн сонирхлоо дорно зүгт тэлэхийг хичээж, өөрийн нөлөөллөө Төв Азид бэхжүүлэхийг зорьж  байгаа бол Хятад баруун руу хөдөлж евразийн их гүрэн болохыг эрмэлзэж байна” гэж энд бичсэн байна.
Энэ бүхэн Хятад өнөөдөр төв азийн, хуучин ЗХУ-ын бүрэлдхүүнд байгаад 1991 оноос тусгаар тогтоносон  орнуудын гол зээлдүүлэгч болж байгаагаас харж болно. Тэр үед ЗХУ задарч Орос санхүүгийн хүндрэлд ороод Бээжин шиг найдвартай хөрөнгө оруулагч олж чадаахаа больсон юм.
Хятадын хөрөнгө оруулагчид Казахстаны эрчим хүчний салбарт түрж орж ирээд “Оросыг шахаж” байгаа бол байгалийн хийн нөөцөөрөө дөрөвт ордог Туркмен оросын хийн хоолойноос хараат байдгаа болих санаатай дорно зүгт хийгээ гаргах шинэ зах зээл, маршрут хайж эхэлж байна.
Хуучин Зөвлөлтийн бүрэлдхүүнд байсан орнууд болохоор  Орос улс ЕврАзЭС буюу Евазийн эрчим хүчний сүлжээг ашиглан рублийн ханш суларч байгаагаар далимдуулан өөрсдийг нь хараат болгож магадгүй хэмээн болгоомжилж байгаа юм. Казахстан гэхэд л нэгдсэн валютад шилжье гэсэн Оросын саналаас татгалзсан.

“Москва болохоор өнөөдөртөө хятадын эдийн засгийн бодлого үйл ажиллагааг дэмжиж байна. Үүнийг шинжээчид Хятад эдийн засгийн хөрөнгө оруулалтыг нь хангана, харин Орос болохоор улс төрийн хувьд нөлөөлж аюулгүй байдлыг нь хангана гэж үзэж байгаа юм” хэмээн  Бернардын коллежийн профессор Александр Кули бичжээ.
Улс төр, эдийн засгийн харилцаанд ажил үүргийн ийм хуваарилалт нь хэзээ ч таатай үр дүнд хүрдэггүй гээд Кули “Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагын хүрээнд Хятадын гаргаж байгаа эдийн засгийн том том төслийг Орос аажимдаа тайвнаар сөрөн зогсох нь мэдээж” гэсэн байна.
“Хятадын боломж цаашдаа ингэж их дээшлэхийг Орос хүсэхгүй. Тэр бүү хэл өөрийнхөө бүс нутгийн Евразийн эдийн засгийн холбоо, Орос-Казахстаны Евразийн хөгжлийн банк зэрэг эдийн засгийн бүтэц байр сууринд саад болохыг хүсэхгүй”.

Москвагийн ийм шахалтаас болоод Бээжингийн сэтгэл дундуур байдал улам нэмэгдэх нь мэдээж. Гэхдээ Хятад хоёр талын үндсэн дээр эдийн засгийн үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлсээр л байна.
Хятад өнөөдөртөө Оростой харилцах харилцаагаа тэгш эрхийн найрамдалт харилцаа шиг харагдуулахыг эрмэлзэж байгаа нь энэ нь өөрийнх нь эдийн засаг улс төрийн зорилгоо бүс нутагт, цаашдаа дэлхийд биелүүлэхэд нь тус болно гэснээс л тэр.
“Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагад Орос, Хятад хоёр албан бусаар хамтран даргалагчийн үүрэг гүйцэтгэж байна. Бээжин болохоор Москвагийн тогтоосон хаалттай бүс рүү нэвтрэхгүй. Ухаандаа зөвлөлтийн харьяа байсан орнуудад Орос цэргийн бааз байгуулах, улс төрийн нөлөөлөлд нь оролцохгүй байна” гэж Дмитрий Тренин бичсэн байна. “Ийм байр суурь нь хуучин зөвлөлтийн хил залгаа  Дорнод европын  нутагт барууны зүгээс НАТО, Европын холбооны бодлого өргөжиж байгаатай холбоотой юм”.
“Хятад нь Ази-Номхон далайн бүсэд их гүрэн болохын төлөөх тулаанд бэлтгэж Оросоос аль болох их нөөц баялаг авахыг хичээнэ. Ингэснээр Орос нь Бээжингийн сонирхоод байгаа дэлхийн эдийн засгийг удирдан залах гэсэн тестийн шалгалтын туршилтын талбар болж байгаа юм” гэсэн байна.
Ямар ч тохиолдолд өнөөдөр бидний харж байгаа анхны харц шиг биш, цаашдаа Орос Хятадын улс төрийн түншлэлийн тухай яриа өрнөх нь мэдээж гэжээ.