Энэ жил МҮОНР  үүсэн байгуулагдсаны түүхт 80 жилийн ой тохиож, радиогийн хамт олон ажил хөдөлмөр, уран бүтээлийн ургац арвин байна. Энэ тухай МҮОНР-гийн дарга Л.Цэрэн-Очиртой ярилцлаа.

-Танд болон танай ра­дио­гийн хамт олонд түүхт ойн баярын мэнд хүргэе?
-“Ардчилал” сонины хамт олондоо баярлалаа.  Нийгмийн ардчилал, шударга ёсыг бэхжүүлэх, хүн ардаа соён гэгээрүүлэх их үйлсийн торгон цэрэг ардчилсан хувьсгалын  анхдагч дуу хоолой та нартаа амжилт хүсье.
МҮОНР–гийн түүхт 80 жилийн ойг Монгол оронд радио өргөн нэвтрүүлэг үүсч бий болсны  үндэсний хэмжээний их баярын өдөр  гэж ёслол төгөлдөр тэмдэглэх үйл ажиллагаа орон даяар ид өрнөж байна.  
Монгол Улсын  нийгэм, эдийн засгийн бүхий л салбарын 80 жилийн  түүхийг  ард түмэнтэйгээ  “Монголын радио” хамтдаа бичилцэж ирсэн баялаг түүхтэй хэвлэл мэдээллийн  хүчирхэг хэрэгсэл юм. Радио сонсогддоггүй цэг, салбар гэж ер үгүй. Радиогоо сонсч ажил хөдөлмөрийнхөө гараагаа эхэлдэг ард түмэн шүү дээ, монголчууд. Танай сониноор  дамжуулан  радио сонсогч бүхэнд чин сэтгэлийн баярын мэндчилгээ дэвшүүлж  сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе.

-Өнөөдрийн цаг үеэс өнгөрсөн 80 жилийн­хээ түүхэн баримтуудаас товч дурдахгүй юу?  
-Үгээр хэлж, үсгээр бичиж дуусашгүй түүхтэй шүү дээ, Монголын  радио. 1931 оны тавдугаар сарын 1-нд нийслэл хүрээнд  Засгийн газрын байшин, Ардын цэнгэлдэх хүрээлэн, Ленин клубийн орой дээр чанга яригч байрлуулж орой бүр 19.00 цагаас  монгол, орос, хятад хэлээр тусгай хөтөлбөрөөр нэвтрүүлэг явуулж эхэлсэн байдаг. 1934 оны есдүгээр сарын 1-ний өдөр  Ерөнхий сайд Гэндэн, НТХ-ны нарийн бичгийн  дарга Лувсаншарав,  Холбооны яамны сайд Мэнд, Гэгээрлийн сайд Дамбийням, Лосол, Өлзийбат, СССР-ийн  элчин сайд нар Радио нэвтрүүлэх станцын газарт  хүрэлцэн ирж, Монгол оронд радио өргөн нэвтрүүлэг албан ёсоор эхэлсний ёслолын үйл ажиллагааг явуулж, орон даяар нэвтрүүлгээ цацсан  энэ өдрийг Монголын радиогийн баярын өдөр гэж түүхэнд тэмдэглэдэг  болжээ.  Монгол Улсын нийслэлд   1910 онд  Англи улсын тоног төхөөрөмжтэй ганц  кВт-ын хүчин чадалтай радио станц ажиллаж байсныг  “У- Шиан- Диан”-гийн өндөр буюу хожим нь “Хоёр өндөр” гэж нэрлэгддэг байсан радио өнөөдөр Монгол улсын 21  аймаг, 381 сум суурин газарт өргөн нэвтрүүлгээ  цаг алдалгүй хүргэж чаддаг хүчирхэг  мэдээл­лийн байгууллага боллоо.
Монгол Улсын хууль тогтоох дээд байгууллага, төр, Засгийн  газар,  үндэсний аюулгүй байдал, улс төр, нийгэм, эдийн засаг, соёл,  шинжлэх ухаан, боловсрол,  эрүүл мэнд,    гадаад харил­цаа, батлан хамгаалах зэвсэгт хүчин,  хөдөө аж ахуй, аж үйлд­­вэр, хөнгөн ба хүнсний үйлд­­вэрлэл, зам тээвэр, харилцаа холбоо,  мал аж ахуй, газар тариалан, шүүх эрх  мэдлийн байгууллагын   ту­­хай  мэдээ мэдээллийг улс да­­яа­­раа  түгээн дэлгэрүүлэх, хүн ардаа соён гэгээрүүлэх их үйл­сийн торгон цэрэг Мон­голын радиогийн түүх нь Монгол Улсын 800 гаруй жи­лийн төрт ёсны их түүхийн салшгүй нэгэн салаа мөчир нь юм.

-Түүхт ойгоо ямар амжилтаар  угтаж  байна?
-Ойд зориулан 80 бүтээлч ажил зохиохоор ойн баярыг тэмдэглэх  ажлын хэсэг гарч үндсэндээ бэлтгэл ажлаа бүрэн дүүрэн хангаад байна.  Олон ястан үндэстний өлгий нутаг болохоор Монгол түмнийхээ зан заншил,  удам угсаа, соёл урлаг,  ахуй амьжиргааны та­лаар мөн угсаатан зүйн судал­гаа явуулах  сэтгүүлч сурвалжлагчдын  баг гаргаж Хэн­тий, Дорнод, Сүхбаатар, Ховд, Хөвсгөл аймагт ажил­луулж, мардагдаж устах дөхсөн соёлын өв сан, эд өлгийн зүйл, дуу хуур, бүжиг наадам зэргийн бичлэг хийж 50 гаруй   нэвтрүүлгээр алтан сан хөмрөгөө баяжууллаа.
Аймаг орон нутгаас ра­дио жүжиг олныг бичиж ав­лаа.  Монголын радиод ажил­лаж байгаа яруу найрагч зохиолчдынхоо бүтээлээр нэгд­сэн концерт бэлтгэж орон даяар нэвтрүүллээ. “Монгол ра­дио-80” телевизийн  барим­тат кино бүтээсэн.  “Хөх тэн­гэрийн  аялгуу” нэртэй ра­­­диогийн үүсэл хөгжил түүхийн товчоо ном гаргалаа.  Радиод ажиллаж байсан одоо ажиллаж байгаа 108 эмэгтэйн дурсамж номыг “Радиогийн хүүхнүүд буюу хөх тэнгэрийн аялгуу” нэртэйгээр хэвлэлтэд шилжүүлж ойн бая­раар өлгийдөж аваад байна.

-Уран бүтээлийн хувьд олз омог арвин байгаа юм байна. Харин техник шинэч­­лэлийн хувьд хэр ахиулж чадав?
-Радио өргөн нэвтрүүлгийн сонсогдох хамрах хүрээг өргө­жүүлэхээр нэлээд хариуц­ла­гатай хүн хүч шаардсан ажлыг ойн өмнө амжуулсан. МҮОНР-д орчин үеийн техник технологи бүрэн нэвтэрч  Монголын радиог өнөөдөр  ФМ-ийн сувгаар орон даяар сонсч байна.  Авто радио, гар утсаар, интернэтээр бүрнээ чөлөөтэй хүлээн авах боломжтой боллоо. Радиогийн өгөгдлийн болон архивын сан хөмрөг бүхэлдээ дижитал хэлбэрт шилжсэн.  Өнөөдрийн байдлаар 21 аймаг 380 гаруй сум суурин газарт Монголын радиог чөлөөтэй сонсох боломжтой.  Түүхт 80 жилийн ойн өмнө Увс, Ховд, Баян-Өлгий, Завхан, Булган, Дархан, Эрдэнэт, Өмнөговь, Төв, Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Дунд­говь зэрэг аймагт  богино дол­гио­ны ФМ 105,5-аар радио өр­гөн нэвтрүүлэг цацагддаг боллоо.
Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар радиогийн ар­хив өгөгдлийн санг тоон техноло­гид шилжүүлэх үйл ажиллагаа амжилттай үргэлжилж байна.   Тун удахгүй нийслэл хотын  зарим дүүргийн айл өрх, албан байгууллага бүрт  радио өргөн нэвт­рүүлгийг хүргэх интер­нэт радио шугам нээх тур­шилт явуулах юм. Улсын төс­вийн хөрөнгө оруулалтаар ра­дио­гийн зарим техник хэрэгс­лийг орчин үеийн, тоон технологийн шинэхэн то­ног төхөөрөмжийг Герман, Фран­­цын  мэргэжилтнүүдийн тус­­ламжтайгаар   хэсэгчлэн суури­луу­лаад хүлээж авахад бэлэн боллоо.

-Одоогийн байдлаар олон улсад Монголын ра­дио дангаараа нэвтрүүлэг явуулдаг байх аа?
-Хилийн чанадад гадаадын сонсогч иргэдэд зориулсан өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ эрхэлж, Монгол Улсын гадаад, дотоод бодлогын талаар мэ­дээлэх, Монгол орныг дэл­хий дахинд сурталчлан таниу­лах чиглэлийн хөтөлбөр, нэвт­рүүлэг бэлтгэж түгээх эрх үүр­гийг хуулиар хүлээлгэсэн  нь МҮОНР-гийн хувьд нэр тө­рийн хэрэг төдийгүй олон ний­тэд хариуцлагатай, итгэл хү­лээсэн мэдээллийн хүчирхэг хэрэгсэл болохыг харуулдаг юм.
Монголын дуу хоолой ра­дио энэ жил түүхт 50 жилийн­хээ ойг тэмдэглэнэ.  Орос, хятад, япон, англи, монгол хэлээр дэлхийн таван тивийн ард түмэнд мэдээлэл түгээж байна.  Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж,   БНХАУ-ын дарга Си Жиньпин нарын  албан ёсны өндөр дээд хэмжээний уулзалтын үеэр Монголын радио БНХАУ-ын Олон улсын радиотой хоёр талаас шууд нэвтрүүлгийн гүүр барьж Улаанбаатар-Бээжингийн хоо­ронд радио нэвтрүүлэг  хийж дэлхий дахинаа цацлаа.  Энэ бол Монголын радио цаашдаа ч Монголынхоо аймаг хот төдийгүй дэлхийн хаанаас ч радио гүүр барьж   нэвтрүүлэг явуулах техник технологийн боломжтой гэдгээ харуулсан түүхэн үйл явдал байлаа.
ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Пу­ти­­ний албан ёсны  айлчла­лын үеэр МҮОНР болон “Орос ул­сын өнөөдөр” мэдээл­лийн байгууллагын хооронд    ра­дио өргөн нэвтрүүлгийн   урьдын найрамдалт хамтын ажиллагаагаа дахин сэргээж явуулах гэрээ байгуулах урьдчилсан нөхцөл бүрдүүлэх “Санамж” бичигт МҮОНРТ-ийн ерөнхий захирлын түвшинд гарын үсэг зурлаа. Энэ нь ма­най хоёр орны ард түмний дунд мэдээ мэдээлэл харилцан солил­цох өргөн боломжийг нээж өгсөн түүхэн үйл явдал болс­ныг Монголын ард түмэнд дуулгаж байгаадаа таатай байна.  Түүнчлэн МҮОНР урьсан зочдынхоо ярилцлагыг дүрс­тэй хэлбэрээр түгээхээр бэлт­гэл ажилдаа ороод байна. Удахгүй Улаанбаатар-Токио­­­­гийн хооронд радио гүүр хийхээр  Монголын дуу хоолой радиогийн хамт олон ид ажиллаж байна. 

-Дотоодын өргөн нэвт­рүүл­гийн тухайд ямар ололт амжилт байна?
-Өнөөдөр олон нийтийн өргөн нэвтрүүлгийн статусыг тодорхойлогч гол хүчин зүйл, хуулиар олгосон эрх үүргийнхээ  дагуу  өдөр тутмын  хөтөлбөртөө мэдээ, мэдээллийн чиглэлийн нэвтрүүлэг 41 хувь, танин мэдэхүй, соён гэгээрүүлэх чиглэлийн нэвтрүүлэг 19,  хөгжөөн цэнгээнт зорилго бүхий нэвтрүүлэг 38 хувийг тусгаж тогтмол нэвтрүүлдэг боллоо. Жилдээ  нэгдүгээр програмаар   6207 цаг, хоёрдугаар сувгаар  5110 цаг, гуравдугаар суваг   Р-3 радио 5740 цаг, Монголын дуу хоолой радио 1825 цагийн хөтөлбөр тус тус бэлтгэн дамжуулж байна.  Хөдөө орон нутагт 21  аймагт  ажиллаж байгаа  сурвалжлагчдын  бэлдсэн мэдээ мэдээлэл, нэвтрүүлэг нь радиогийн өдөр тутмын хөтөлбөрт тодорхой байр суурийг эзэлж байна.

-Танай хамт олонд амжилт алдар гавьяат­нууд олонтой  шүү дээ?  
-Тэгэлгүй яахав.  Монголын радиогийн түүхэн 80 жилийн хугацаанд манай  хамт олны  хөдөлмөр зүтгэлийг төр зас­гаас өндрөөр үнэлж  Ар­дын  жүжигчин, төрийн соёр­холт  хөгжмийн зохиолч  С.Гон­чиг­сумлаа,  төрийн соёр­холт, Ардын уран зохиолч  яруу найрагч Б.Лхагвасүрэн, Төрийн шагналт зохиолч Ч. Лодойдамба, төрийн соёрхолт, соёлын гавьяат зүтгэлтэн, яруу найрагч  З.Дорж,  Төрийн  шагналт Ц.Бавуудорж,  Соёл урла­гийн гавьяат зүтгэлтэн, хөгжмийн зохиолч  Ж.Бадраа, Т.Чимэддорж, Буянхишиг, Соё­лын гавьяат зүтгэлтэн   нэвт­рүүлэгч Лувсангийн Рагчаа,  Д.Балжир,  Б.Хишгээ, Рагчаа, Билгээ, Отгон,   Соёлын гавьяат  зүтгэлтэн  зохиолч яруу найрагч Дан.Нямаа,  Шийрэв,   Соёлын гавь­яат зүтгэлтэн   найруулагч С.Бүргэд, Л.Хаянхирваа,  Б.Баатар нарын  зэрэг нийтдээ 55 хүнд  төрийн болон  ардын,  улсын гавъяат цол хүртээжээ.
135 хүнийг  төрийн дээд шаг­нал одон медиалаар  тус тус шагнасны дотор Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одон­гоор 21,  Алтангадас одонгоор 75, Хөдөлмөрийн хүндэт медиа­лаар 39, бусад ойн медаль, албан байгууллагын дээд шагналаар олон зуун хүн  шагнуулсан. Энэ бол  Мон­голын радиод ажиллаж бай­сан одоо ажиллаж байгаа  сэтгүүлч, зохиолч, яруу най­рагч, хөгжмийн зохиолч, нэвт­рүүлэгч, найруулагч,  инже­нер техникийн  болон үйлчилгээний ажилтнууд. Тэгэхээр   МҮОНР гэдэг их айл Үндэсний олон нийтийн  радиогийн  анх­дагчийн нэр төрийн хэрэг, ажил үйлс,  итгэлцлийн баталгааны тод томруун илрэл  юм.