Боловсрол, шинжлэх у­хаа­ны яамнаас Монгол Ул­сын Боловсролын их сур­гууль, Ховд их сургуулийн за­хирлын албан тушаалд өр­сөлдөх нэр дэвшигчдийн сон­гон шалгаруулалтыг нэг зэрэг зарлажээ. Өдөр тут­мын хэвлэлд гарсан уг за­рын нэр л өөр болохоос зо­рил­го төстэй, агуулга ижил баймаар. Гэтэл дотор нь том ялгаа зөрүү байгааг тоохгүй өнгөрч боломгүй. Юун түрүүнд хоёр сургуулийг хүчин чадал, хам хүрээ, хариуцлагын талаас товчхон харьцуулъя.
МУБИС 1951 онд байгуулагдсан бол ХИС-ийг баруун бүсийн багш бэлтгэх зорилгоор 1979 онд МУИС-ийн харьяанд байгуулж байжээ. Өнгөрсөн хичээлийн жилд МУБИС-т 2495 оюутан шинээр элссэн байхад ХИС 865 оюутан элсүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл, одоо суралцаж буй оюутны тоо 4-5 дахин зөрүүтэй юм. Хоёулаа багш мэргэжилтэн бэлтгэж, төгсгөдөг гэдгээрээ улс орны ирээдүйд чухал ач холбогдолтой сургууль. Гэхдээ зах зээлд дөрөв дахин олон багш нийлүүлж байгаагаараа МУБИС-ийн удирдлага, зохион байгуулалт илүү хариуцлагатай, даацтай байх ёстой.
лын байр өөрөө л ухаалаг бай­хыг эзнээсээ шаардана гэ­сэн үг. Гэвч БШУЯ-наас тү­гээсэн сонгон шалга­руу­лал­тын зараар дүг­нэ­вэл бодит байдал ондоо болол­той... ХИС-ийн захиралд да­раах шаардлага тавьжээ. Док­тор, профессор цолтой байх. Тухайн их сургуулийн эр­хэлдэг сургалтын аль нэг чиг­лэлээр дээд боловс­ролтой. Боловсрол, шинжлэх ухааны салбарын удирдах албан тушаалд доод тал нь таван жил ажилласан. Шаардлагатай гэвэл их, дээд сургуульд ажилласан, багш­лах, эрдэм суд­ла­лын ажлын турш­лагатай байх. Менежмент, эрх зүйн зохих мэд­лэгтэй хэмээн ерөн­хий шалгуурт тусгасан байна. Харин МУБИС-ийн захирлын шаардлагад дээрхийг дур­дахдаа профессор цолтой гэ­дэг шалгуурыг хасчихжээ. Үүгээр сэтгэвэл, докторууд нь профессортойгоо эн зэрэгцэж сургуулийн захиралд өрсөл­дөх юм байна.
Өнгөрсөн онд, наадмын дараахан МУИС, ШУТИС, ЭМШУИС, ХААИС-ийн ректо­рууд тодорсон. Тэнд нийт 50 хүний материал цуглаж байсан билээ. Тэдний дундаас ЭМШУИС-ийн захирал Г.Бат­баатар анагаах ухааны доктор, профессор, ШУТИС-ийн захирал Б.Очирбат доктор, профессор, ХААИС-ийн ректор Т.Хэрүүга доктор, профессор цолтой байсан. Харин МУИС-ийн захирал А.Галтбаяр ганцаараа доктор цолтой байсан юм. Гэвч салбар сургуулийн хамт олон нь хүлээж авахгүй гэж эсэргүүцэл илэрхийлж нэг хэсэг тэмцэлдсэн нь саяхан. Энэ нь, том байгууллагын удирдлагад хүлээн зөвшөө­рөгд­сөн “том” хүнийг л томилох хэрэгтэйг нотолж буй үйл явц. Жишээлбэл, Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвийн захирлын томилгоог эмч, ажилтнууд нь бүхэлдээ эсэргүүцэж, ажил хаях дө­хөж шуугиан дэгдээсэн. Адаг сүүлд нь шалгуур, цен­зу­рийг чангатгаснаар цор ганц хүн тэнцэж, албан ажлаа авч, бужигнаан ч намжсан билээ. Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яам хүртэл тамирчдын бэлтгэл ам­жилтын үндэс гэдгийг ойл­госондоо даргаар нь жирийн нэг дасгалжуулагч томи­лоогүй. Монгол Ул­сын гавьяат тамирчин цол­той Б.Наранбаатараар удир­дуулсан нь цаанаа учир­­тай. МУГТ хэмээх цол нь бо­ловс­ролын секторын хувьд про­фессортой дүйцнэ гэ­дэг­тэй маргах хүн үгүй биз. Энэ бүхэнтэй харьцуулахад МУБИС-ийн захиралд тавьж байгаа шалгуур хэтэрхий доогуур юм. Үүнээс болж МУИС-д үүссэн шиг тэмцэл гарахыг, ГССҮТ-д тохиолдсон эсэргүүцэл босохгүй гэх баталгаа алга.
Сонгон шалгаруулалтад дурдсан хоёрхон үгийг хасах нь асар том шалгуурыг авч хаяж байгааг эргэн харахыг БШУЯ-ны холбогдох хүмүүст дуулгах юмсан. Энэ нь, тохиолдол ч бай, санаатай үйл­дэл ч бай хугацаа дуу­са­хаас өмнө учрыг олж, хужрыг тун­гаамаар санагдана. Одоо тус сургуулийн удирд­ла­гыг Д.Мөнхжаргал ямар нэг шалгуургүй буюу шууд томи­лолтоор авч, үүрэг гүй­цэтгэгч нэрээр ат­гаж суугаа. Энэ албан тушаал­даа жинхэнээсээ суухад ганцхан профессор цол л дутаж буй. Тэр ч утгаараа өөртөө тааруулж сонгон шалгаруулалтад өөрчлөлт оруулсан байхыг няцаах үн­дэсгүй. МУБИС-ийн удирдах зөвлөлд БШУЯ-наас дөрвөн ч хүн ажилладаг. Тухайлбал, Стратегийн бодлого, төлөв­лөл­тийн газрын дарга Б.На­сан­баяр, Санхүү, хөрөнгө оруулалтын хэлтсийн дарга Ц.Баярхүү, Боловсрол шинж­лэх ухааны сайдын зөвлөх Э.Энхпүрэв, Суурь бүрэн дунд боловсролын хэлтсийн дарга А.Туяа нар багтаж байгаа. Тэдний боловсруулсан сонгон шалгуурт Д.Мөнхжаргал яг таараад байгаа нь 1000-д ганц тохиодог санаандгүй зүйл байж ч болох юм. Гэхдээ л бүсийн их сургуульд профессор нэхчихээд улсын их сургуульд докторын шалгуур тавьж байгаа нь эр­гэлзээ арилгахгүй эргэлд­сээр.
Хэн, хэрхэн будилаан үүсгэснийг шүүж, хариуцлага нэ­хэхийг хичээхийн оронд бу­руу шийдвэр, хоёрхон үг авч хаяснаас үүдэж бол­зош­гүй хор хохирлыг эргэцүүлэх нь илүү ашигтай биз. Мон­голд цэцэрлэг, дунд сур­гуу­лийн багш нарын 80 гаруй хувийг бэлтгэдэг МУБИС-ийн удирдлага ямар байхаас төг­сөгчдийн чанар, үр дүн хамаарна. “А, Б” үсгээ тогтоож амжаагүй, тооны нийлбэр, ялгавраа цээжилж гүйцээгүй хүүхдүүд ямар хүнээс эрдэм сурна тийм л иргэн болж хүмүүждэг. Үгийн утга, ойлголтыг бүрэн тайлбарлаж чадахгүй, өөрөө зөв, цэвэрхэн бичдэггүй багшийн тухай баримт сэлт фэйсбүүкээр дүүрэн тархаж байна. Тогтсон захирал, тодор­хой албан тушаалтан бус үүрэг гүйцэтгэгч ажил­лас­ны л үр нөлөө. Али­ваа ал­даа, дутагдлын хариуц­ла­гыг тухайн багшаас нэх­дэг ч эц­сийн дүндээ сурч төгссөн их сургуулийн бодлого, хи­чээ­­лийн хөтөлбөр, чанар, удирдлагын менежменттэй олон сэжмээр холбогдоно. Гэвч хэчнээн хатуу бэрх хариуцлага тооцлоо гээд буруу сурсан, гажуу төлөвш­сөн хүүхдийн ирээдүйг зал­руулж, нөхөж барахгүй нь мэдээж. Товчхондоо, за­хир­­лын шалгуурыг буу­руу­­­лах нь МУБИС гэдэг 12 мянган оюутантай нэгж бай­гуул­лагаар хэмжигдэж, дуу­сах асуудал биш. Улсын эр­гэн тойронд буй бага, дунд сургуулийн сурагчид баг­ший­гаа харж хүмүүжиж, өсдөг учраас Монголын ирээдүйн тухай том асуудал.
Сонгон шалгаруулалт ирэх сарын 1-ний өдөр хүртэл үргэлжлэх бөгөөд алдааг засч, залруулан зарлахад 19 хоног үлдлээ.