Жижиг дунд бизнес эрхлэгчдэд тулгардаг хамгийн том бэрхшээл нь банкны зээлийн шалгуур байдаг. Зээлийн барьцаанд тавих дорвитойхон хөрөнгөгүй, жижиг дунд үйлдвэрлэлээ дөнгөж эхлүүлж буй бизнес эрхлэгчдэд банкны зээлийн шалгуур үйлдвэрлэлээ өргөжүүлэхэд тушаа болсоор ирсэн. Харин Зээлийн батлан даалтын сангийн тухай хууль өнгөрсөн онд батлагдсанаар барьцаа хөрөнгөгүй бизнес эрхлэгчид Зээлийн батлан даалтын санд хандаж, арилжааны банкуудаас зээл авах боломж бүрдсэн. Гэсэн хэдий ч бизнес эрхлэгчид энэ сангийн талаар төдийлэн сайн мэдээлэлгүй байна. Энэ талаар хувиараа оёдлын бизнес эрхлэгч Л.Лхамсүрэн “ Би гэрээрээ хөнжил, хөнжлийн уут оёж зараад гурван жил болж байна. Манайх таван оёдолчинтой үйлдвэрлэл эрхэлдэг. Өргөжүүлж цех болгоё гээд жилийн өмнөөс “ХААН” банкнаас зээл авахаар хөөцөлдсөн. Гэвч барьцаа хөрөнгө, зээлийн эргэн төлөх чадвар тааруу гээд буцаасаар байгаа. Үйлдвэрлэл дөнгөж явуулж эхлүүлээд байгаа бидэнд оёдлын машинаас өөр хөрөнгө гэх юм байдаггүй. Уг нь Зээлийн батлан даалтын сангаар дамжуулвал банк барьцаа хөрөнгө шаардахгүй юм билээ. Гэвч өнөөдрийг хүртэл энэ санд хамрагдахын тулд хэнд хэрхэн яаж хандахаа мэдэхгүй явлаа. Өмнө нь ЖДҮ-ийн зээл авах гэж баахан бичиг цаас бүрдүүлсээр маш их цаг алдсан. Ингэж цагаа гарздаж байхын оронд нэг ч гэсэн хөнжил оёод сууж байвал амьдралд минь хэрэгтэй юм даа гэж бодогдтол явсан шүү” гэв. Харин Төв аймгийн Борнуур сумаас ирсэн фермер Ц.Баасандалайгийн хувьд мах, сүүний чиглэлээр фермерийн аж ахуй хөгжүүлэх гэж хичээж буй аж. Ингээд Герман, Авсрали явж фермерийн аж ахуйн талаар судлаад иржээ. “Голомт” банкнаас зээл авахаар хандтал хөдөө аж ахуй эрсдэл ихтэй салбар учир манайх тэр бүр зээл гаргаад байдаггүй. Тэгээд ч энэ талаар мэргэшсэн менежер байхгүй гэж. Арилжааны банкинд хандаад бүтэлгүй хариу сонссон учраас Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа мах, сүү хөтөлбөрт хамрагдахаар ҮХААЯ-нд хандсан ч бондын мөнгө орж ирээгүй гэх шалтгаан хэлсэн аж.
Үүнээс үүдэн арилжааны банкууд жижиг дунд бизнес эрхлэгчдийн зээлийн шалгуурт уян хатан хандах талаар ямар бодлого барьж буйг “Голомт” банкны дэд захирал Б.Энхтуяагаас тодруулахад “ Манайх зээлдэгч зээлээ эргэн төлөх чадвартай эсэхийг тодруулахаас илүүтэйгээр үйл ажиллагаагаа алдагдалгүй хэрхэн авч явах боломжтой вэ гэдгийг нь харгалзан үзэх болсон. Тэгээд ч жижиг дунд бизнес эрхлэгчид зээл авахад юу хэрэгтэй байдаг. Юуг анхаарах ёстой хүү нь хэд байх уу гэдгийг банкны ажилтнаар бодуулж эргэж буцаад байлгүй өөрсдөө мэдээлэл цуглуулаад бичиг баримтаа бэлтгээд ирдэг болж. Мөн ямар төрлийн зээлд хамрагдвал хөнгөлөлт эдлэх боломжтой гэдгийг ч судалж байна. Зөвхөн зээл авахаас гадна зөвлөх үйлчилгээ авахыг хүсдэг. Энэ бүхнээс үүдээд бидний зүгээс хуучин зээлийн эдийн засагч гэдэг орон тоог харилцааны менежер болгож өөрчлөөд байна. Харилцагчтай харилцах хүмүүс зөвхөн зээл олгох биш бизнесийн зөвлөх үйлчилгээг өгөх чадвартай байж, нягт холбоотой ажиллах учиртай гэсэн зарчмаар ажиллаж байна.Түүнчлэн манайхаас зээл авахад аль ч банкны харилцагч байх нь хамаагүй” хэмээн ярьсан юм.
Д.Батзогсох: Найман зээлд батлан даалт гаргалаа
Зээлийн батлан даалтын сангийн Батлан даалтын хэлтсийн дарга Д.Батзогсохоос зарим зүйлийг тодрууллаа.
-Сангийн үйл ажиллагаа эхэлснээс хойш өнөөдрийг хүртэл хэдэн зээлд батлан даалт гаргаад байна вэ?
-Энэ оны гуравдугаар сараас Зээлийн батлан даалтын сангийн үйл ажиллагаа эхэлсэн.
Өнөөдрийг хүртэл сангийн хууль эрхзүйн орчныг боловсронгуй болгох талаар бид багагүй ажил хийлээ. Одоо жижиг, дунд үйлдвэрлэгч рүү хандаж, тэдэндээ хүрч үйлчилгээгээ танилцуулах хэрэгтэй байна. Бичил бизнес эрхлэгчид батлан даалтын сангийн талаар мэдээлэлгүй байгаа нь үнэн. Бид арилжааны зургаан банктай хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан. Өнөөдрийн байдлаар 20 гаруй аж ахуйн нэгжээс батлан даалтын хүсэлт ирүүлснээс найм нь бидний тавьсан шаардлагыг хангаж байна гэж үзсэн.
-Та бүхний зүгээс бизнес эрхлэгчдэд ямар шаардлага тавьж байгаа юм бэ?
-Хамгийн түрүүнд банкны нөхцөл шаардлагыг хангасан байх хэрэгтэй. Манай сан зээлийн 60 хүртэлх хувьд нь батлан даалт гаргаж байгаа учир үлдсэнийг нь тухайн зээлдэгч өөрөө шийдвэрлэсэн байх ёстой. Батлан даалтын сангийн тухай хуульд арилжааны банкаар дамжуулж тэдний дүгнэлтийг үндэслэн батлан даалт гаргана гэсэн заалт бий.
-Жижиг дунд бизнес эрхлэгч хамгийн ихдээ хэдэн төгрөгийн зээлд батлан даалт гаргуулах боломжтой вэ?
-Батлан даалт нь 250 сая төгрөгөөс ихгүй зээлд гаргуулах ёстой. Ингэснээр жижиг дунд, бичил бизнес эрхлэгчдэд илүү ач холбогдол өгч тэдний санхүүгийн асуудлыг шийдвэрлэхэд анхаарсан гэж болно.
-Сан нийт хэдэн төгрөгийн зээлд батлан даалт гаргах эрхтэй вэ?
-Сангийн хөрөнгө гэхээр хоёр өөр тоо яригдана. Нэгдүгээрт, манай үүсгэн байгуулагч Засгийн газар, МҮХАТ, МАОЭНХ үүнээс Засгийн газар таван тэрбум төгрөгийн хөрөнгөөр оруулж байгуулсан. Цаашдаа бусад оролцогчид хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх байх. Энэ таван тэрбум төгрөгийг хуулиараа 20 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх батлан даалт гаргах боломжтой. Тэгэхээр 100 тэрбум төгрөгийн батлан даалтыг гаргаж болно гэсэн үг.
-Зээлийн эргэн төлөлтөд хэрхэн хяналт тавих вэ. Өмнөх ЖДҮ-ийн зээл дахин давтагдах юм биш биз дээ?
-Олон талын хяналт бий л дээ. Батлан даалтын тухай хуульд санг үүсгэн байгуулагч санг төлөөлөх бол Хөдөлмөрийн болоод Эдийн засгийн хөшжлийг яам өөрсдийнхөө шугамаар хяналтаа тавина. Бид эндээс тайлан мэдээгээ өгнө. Дээр нь манай санд хяналтын зөвлөл бий. Энэ зөвлөлд Сангийн яам, Эдийн засгийн хөгжлийн яам, Санхүүгийн зохицуулах хорооны төлөөлөл орж хяналт тавина. Хуульдаа Санхүүгийн зохицуулах хороо ерөнхий хяналтыг тавьж ажиллана гэсэн байгаа.
