“Эрдэнэс Таван толгой” компанийн гүйцэтгэх захирал Я.Батсууриас  цаг үеийн зарим асуудлын талаар тодруулга авлаа.

-“Чалко” компанийн өрийг өнгөрсөн зургадугаар сар гэхэд бүрэн төлж дуус­гана гэж байсан ч нүүрсний үнэ, зах зээлийн байдлаас шалтгаалж өнөөг хүрлээ. Өрөө дарах талаар ямар арга хэмжээ авч байна вэ?
-Хятадын “Чалко” ком­паниас авсан мөнгө  хэдий­гээр нүүрсний урьдчилгаа төлбөр байсан ч өндөр хүүтэй зээл юм. Төлөх хугацаа хэтэрсэн тул зээлийн хүү нь өссөөр байгаа. Өнөөгийн байдлаар бид 350 сая ам.доллар дээр нэмж 30 гаруй сая ам.доллар төлөөд байна. Үндсэн өрнөөс 110 сая ам.доллар үлдсэн. “Чалко” компанитай өнгөрсөн онд түр хугацаатай гэрээ байгуулж, нүүрсээ боломжийн үнээр алдагдалгүй нийлүүлж байв. Гэтэл энэ түр гэрээний хугацаа өнгөрсөн долдугаар сарын 1-нд дууслаа. Ингээд бид эхлээд байгуулсан үндсэн гэрээгээ мөрдөх хэрэгтэй болсон. Нийлүүлэх нүүрсний үнэ тонн тутамдаа 10 ам.доллараар унаж байгаа юм. Ийм нөхцөлд бид нүүрс нийлүүлэх бололцоо байхгүй тул “Чалко”-д нийлүүлэх нүүрсний экспортоо түр зогсоолоо. Одоо “Чалко” компанитай яриа хэлэлцээ хийж  байна. Тухайлбал, үндсэн гэрээний нөхцөлөөр бид нүүрс нийлүүлэх боломжгүй. Иймд түр гэрээний хугацааг сунгая. Эсвэл бид нүүрсээ бусад компаниудад арай өндөр үнээр зарж борлуулалтын мөнгөө өрөндөө өгөх санал тавьж буй юм.

-“Эрдэнэс Таван толгой” компани олон улсын хөрөн­гийн бирж дээр хувьцаа гаргах асуудал удааширч байгаа. Үүний шалтгаан нь юу байна вэ?
-Хувьцаа гаргахаас өмнө  компани өөрийн үнэлгээ, үр ашигаа нэмэгдүүлэх шаард­лагатай.  Гэтэл  манай “Эрдэнэс Таван толгой” компанийн хувьд үнэлгээгээ нэмэгдүүлэхэд бэрхшээлтэй хоёр асуудал бий. Нэгдүгээрт, дэд бүтэц, төмөр замгүй. Төмөр замгүй тул авто машинаар маш өндөр зардал гаргаж экспортын нүүрсээ тээвэрлэж буй юм. Үүнээс шалтгаалж манай нүүрсний өрсөлдөх чадвар буурдаг. Өөрөөр хэлбэл, нүүрс  олборлож байгаа шигээ зардал нүүрсний тээвэрт гарч байна. Тэгэхээр төмөр зам бол манай компанийн үнэлэмжийг өсгөх нэн тэргүүний чухал төсөл мөн.  Хоёрдугаарт, нүүрсээ түүхийгээр экспортолдог. Ер нь, Монголоос өөр түүхий нүүрс экспортолдог улс байхгүй. Өнөөдөр нүүрс угаах үйлдвэр барих зайлшгүй шаардлага бий. Энэ талаар төсөл боловсруулаад ажиллаж байна. Гэтэл говийн бүс нутагт усны асуудал хүнд. Нүүрс угаах үйлдвэрт их хэмжээний ус ашиглах шаардлагатай. Засгийн газраас Балгасын улаан нуурыг ашиглах шийдвэр гаргасан.  Гэвч Өмнөговь аймгийн засаг захиргаа, ИТХ  усны энэ эх үүсвэрийг орон нутгийн тусгай хэрэгцээнд авсан байдаг. Ингээд усны асуудлаа шийдэж чадаагүй юм. Нөгөө талаар нүүрс угаах үйлдвэр барихад 500 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай. Өнөөдөр нүүрсний үнэ унасан, эдийн засаг хүндэрсэн, хөрөнгө оруулалт буурсан үед дээрх хэмжээний хөрөнгө босгож үйлдвэр барихад хэцүү. Нүүрсний зах зээл муудсан, борлуулалт буурсан үед ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийхэд ирэх жилүүдэд бид санхүүгийн дарамтад орно. Иймд нүүрс угаах үйлдвэр байгуулах ажлаа түр зуур хойш тавиад байна.
Төмөр зам барих ажил амжилттай байгаа. Эхний ээлжинд боомтын төмөр замаа  Хятадын “Шинхуа”, “Энержи ресурс”, орон нутгийн “Таван толгой”  компанитай хамтарч барина. Ингээд  20 орчим км төмөр зам барих хамтарсан ком­паниа байгуулаад үйл ажиллагааг нь эхлүүлэх юм.

-Нүүрс экспортлох боом­тын төмөр зам барих ТЭЗҮ нь яагаад  хойшилсон юм бэ?
-Эхний ТЭЗҮ нь өндөр өртөг­тэй гарсан учраас  мэргэж­­лийн хөндлөнгийн бай­­гууллагаар дүгнэлт хийл­гэж өртгийг нь бууруулахаар шийдвэрлэсэн. ТЭЗҮ-д хөнд­лөн­гийн дүгнэлт хийх сонгон шалгаруулалтад Германы компани шалгарсан.  Ингээд “Шинхуа” компанийн хийсэн ТЭЗҮ-г дүгнэж байна. Дүгнэлт нь удахгүй гарна. ТЭЗҮ батлагдах юм бол бүтээн байгуулалтын ажил дариухан эхэлнэ.

-Нүүрс олборлогч опе­ратор компанид “Эрдэнэс Таван толгой” нэлээд өртэй. Тэгээд Зүүн Цанхийн уурхайн олборлолт зогссон гэж байгаа. Энэ та­лаар тодруулж өгөхгүй юу?
-Манай Зүүн Цанхийн уурхайд Австралийн “Мак­махон” компани 2012 оноос эхэлж нүүрс олборлох таван жилийн хугацаатай гэрээ хийж ажиллаж байгаа. Энэ бол манай компанийн бас нэг муу гэрээ. Өөрөөр хэлбэл, “Эрдэнэс Таван толгой” компани Хятадын “Чалко”, Австралийн “Макмахон” ком­панитай санхүүгийн байдалдаа дарамттай муу гэрээ хийсэн. Австралийн “Макмахон” компанитай  хийсэн гэрээ нь  харьцангуй өндөр өртгөөр нүүрс олборлож буй юм. Зах зээл хүндэрсэн өнөө үед илүү өндөр өртөг зардлаар нүүрс олборлох гэрээ учраас “Эрдэнэс Таван толгой” компа­нийн санхүүд асар их дарамт учруулж алдагдал хүлээх эрсдэл үүссэн. Үүнээс гадна “Макмахон” компани гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй олон тохиолдол гарсан юм. Иймд гэрээнийхээ зарим заалтыг эргэн харж өөрчлөхөөр хэлэлцэж байна. Түүнээс биш ямар нэг байдлаар зогсоосон, хүчингүй болгосон зүйл байхгүй. Гэрээгээ сайжруулах, засч залруулах талаар хамтран ажиллаж буй юм.   Маргаантай асуудлуудаа шийдвэрлэхтэй холбоотой бид төлбөрөө өгөл­гүй хойшлуулсан байгаа.