Чингис хааныг дэлхийн талыг эзэлж явах цагт тэртээ газар үлдэж суурьшсан Хазар монголчууд өнөөдөр ч дайчин хэвээрээ байж Сирийн дайнд гол үүрэг гүйцэтгэж явна.

Энэ хоёрдугаар сарын 3-нд Сирийн засгийн газрын хүчин,ардын чөлөөлөх отряд сирийн умард нутгийн Аллепо мужийн Нубель болон Аз-Захра хотыг бүслэн чөлөөлөхөд цохилтын гол хүч нь иран ирак, ливаны “Хезболла”-чууд болон афганистаны хазар-монголчууд байсан байна. Ийнхүү тэд дөрвөн жилийн турш бүслэлтэд байсан суурингуудыг чөлөөлжээ.
 
Хазарчууд гэж ямар улс вэ.

Монгол гаралтай хазарчууд нь өнөөдөр Афганистанд 2,6, Иранд 1,5, Пакистанд 0,6 саяараа  амьдардаг.  Хазарчууд гэдэг дундад зууны үед Төв Азиас нүүдэллэн ирсэн,  Хөлөг хааныг Ойрхи Дорнодыг эзлэх 1256 оны үеэс монгол туркийн дайчдын үлдэгдэл үндэстэн.
Эзэлсэн газар нутгаа хамгаалж үлдсэн цэргүүд нь нутгийн эмэгтэйчүүдтэй гэрлэн өсч үржсээр өнөө хүрчээ. Тэдний хазарги хэлний үгсийн сангийн  10 орчим хувь нь монгол, турк гарлын үг байдаг гэж эрдэмтэд тооцдог байна.
Эд Монголын эзэнт гүрэн сулрахын цагт афганистаны төв нутгийн уулархаг газар үржил шимтэй тал хөндийд нутаглаж байтал 19 дүгээр зууны сүүлчээр афганы Баракзаев мужаас гаралтай эмир Абдуррахман пуштун омгийн хүчээр хазар-монголчуудын газар нутгийн эзэлж авчээ.
Энэ үеэс хазарчуудын нэлээд хэсэг нь уламжлалт нутаг Хазаражат мужаа орхин Британийн Энэтхэг рүү нүүдэллэж. Нэг хэсэг нь афганы том хотууд руу нүүдэллэж Кабул, Кветтед суурьшиж. Улмаар тэндээ өөр өөрийн захиргаа байгуулан британийн армид хүчин зүтгэж эхэлжээ.

Генерал Муса Хан Хазара



Хазарчууд суннитийн олонхитой байнга зөрчилдөн тэмцэлдэж ирсэн түүхтэй. Иймдээ ч өөрсдийн боловсон хүчнээ бэлтгэж эмч багш, цэргийн кадруудыг бэлтгэж ирсний нэг нь генерал Муса Хан Хазара ёстой байлдагчаас генерал хүртэл цол ахиж 1958 оноос 1966 онд Пакистаны арийн командлагч байгаад Белужистан мужийн амбан захирагч болж байсан хүн.
Мөн Пакистаны армийн нисэх хүчний ерөнхий  маршал Шарбат Чингисийг дурдаж болно.





Пакистаны Нисэх хүчний маршал Шарбат Чингиси.
















Нисгэгч  Самад Али Чингиси

Пакистаны цэргийн нисэх хүчний нисгэгч, энэтхэг пакистаны 1971 оны дайны баатар Самада Али Чингис энэ дайны үеэр энэтхэгийн цэргийн командын байрыг өөрийнхөө амийг золин устгасан гавьяатай нэгэн.






Хазар  эмэгтэй Сайра Батуул бол Пакистаны цэргийн нисэх хүчний анхны эмэгтэй нисгэгч.

    Хазар-монгол Сайра Батуул – Пакистаны анхын цэргийн эмэгтэй нисгэгч
 
Түүний араас мөн л хазар эмэгтэй Мариам Мухтиар цэргийн нисгэгч болоод 2015 оны арваннэгдүгээр сарын 24-нд Пенжаб мужид сөнөөгч JT-7PG онгоцоор нисч байгаад осолдож амь алдсан. 

             Хазар үндэстний хоёр дахь эмэгтэй нисгэгч  Мариам Мухтиар.

“Кашмирын ялагч” хэмээн алдаршсан генерал Хажи Насир Хазара бол Пакистаны анхны улстөрийн нам Мусульманы лиг  байгуулахад идэвхтэй оролцсон улс төрийн зүтгэлтэн хүн. 1940 онд Лахорын тунхаглал байгуулахад бас оролцож байсан.


“Кашмирын ялагч” генерал Хаджи Насир Хазара

Хазарчуудын тэмцлийн их шуурга өнгөрсөн зууны 90-ээд онд Афганистаны засгийн эрхэнд талибууд гарч ирэхэд өрнөсөн гэж болно. Талибууд төрийн эрх барьж байх үедээ хэдэн арван мянган хазарчуудыг хүйс тэмтэрч устгасан гэж хазарчууд ярьдаг.



Пакистанд гэхэд л суннитын алан хядагч байгууллага сар бүрий л хазарчуудын оршин амьдардаг байрлал руу халдаж дайрдаг. Хазарчуудыг устгах нь бүр бодлоготой явж бөөнөөр нь хядах, хавчин гадуурхах хэлбэртэй.

АНУ 2001 онд “Хязгаарлаагүй эрх чөлөө” ажиллагааныхаа үеэр Хазарчуудын шиитийн бүлэглэлийг өөрийн холбоотон гэж зарлаад эдний отрядуудыг Бамиан мужид талибуудын эсрэг явуулсан ажиллагаандаа идэвхтэй оролцуулж агаараас дэмжиж байсан юм.
Америкчууд хазаруудыг зэвсэглэж, сургаж бэлтгэн өнөө хүртэл дэмжсээр байгаа.

         Афганистаны цэргийн нисэх хүчний хазар-монгол эмэгтэй нисгэгчид

АНУ-ын идэвхтэй дэмжлэгээр хазар-монгол Карим Халили Афганистаны дэд ерөнхийлөгчөөр сонгогдоод байгаа. Тэрээр Иранд технологийн боловсрорл эзэмшсэн хүн.

Афганистаны хуурай замын цэргийн командлагч Мурад Али Мурад бас л хазар-монгол хүн.

Иран

Персүүд түүхийнхээ бүхий л цаг үеийн туршид Афганистаны газар нутагт байж, энэ улс оронд өөрийн нөлөөгөө бэхжүүлэхийг эрмэлзэж ирсэн түүхтэй. 1998 онд талибууд Мазари Шариф дахв ерөнхий консулын газрыг эзэлж ираны дипломатуудыг алсан.
      
                                        Хазар-монгол цэрэг

Үүнээс эхлээд Иран афганистан дахь өөрийн холбоотон болох перс хэлтэн тажик, хазар-монголчуудыг дэмжиж санхүү, цэрэг, эдийн засгийн тусламж үз?үүлж эхэлсэн байна.
2001 оны есдүгээр сарын 11-ний үйл явдлын дараанаас Иран улс АНУ-тай хамтраад Афганистанд терроризмын эсрэг өргөн хэмжээний ажиллагаа явуулж “Аль-Кайда” бүлэглэлийн сүлжээг устгах, талибын засгийн газрын унагаахын төлөө ажиллаж эхэлсэн юм.

Сирид иргэний дайн эхэлсэн тэр цагаас Иран улс энэ орны хууль ёсны засгийн газрын талд зогсч тусалж дэмжиж байгаа юм. Энэ дайн эхэлсэн тэр цагаас эхлэн засгийн газрын талд шиитийн сайн дурынхан тулалдаж, тэднийг Ираны нутагт бэлтгэж байна. Тэдний нэг  хэсэг нь  афганы хазар-монголчуудаас бүрдсэн сайн дурын “Фатимиюн” бригад юм.

Хазар-монголчуудын сайн дурын хүчний командлагч, генерал Касем Сулеймани мөн л хазар-монгол үндэстэн