-Төрөөс иргэд нэг л зүйл хүсдэг. Тэр нь ая тухтай, тааваараа амьдрах орчинг нь бүрдүүлэх. Төр ч энэ хүслийг биелүүлэх гэж орон сууцны жилийн найман хувийн хүүтэй зээл гаргаад буй. Та бүхний зүгээс үүнийг хэрэгжүүлэхийн тулд ямар ямар нөхцөл бүрдүүлээд байна вэ?
-Жилийн найман хувийн хүүтэй моргейжийн зээл хэрэгжсэн нь иргэдэд хүртээмжтэй зүйл болсон. Орон сууцны эрэлт их байсан. Иймд барилгын салбараа дэмжиж байж нийлүүлэлт хэвийн, үнийг хөөрөгдөхгүй байх учиртай. Ингээд дотоодын үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэх зорилгоор Монголбанктай манай яам хамтарч 2013 онд барилгын салбарыг дэмжих дэд хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн юм. Гол нь барилгын материалын үнийг тогтвортой байлгахын тулд дөрвөн төрлийн хөнгөлөлттэй зээл олгосон. Тухайлбал, орон сууцны дуусаагүй барилгын ажлыг дэмжих, цемент арматурын үнийг тогтвортой барих, барилгын материал үйлдвэрлэгчдэд эргэлтийн хөрөнгө оруулалтын зээл олгосон. Мөн шинээр үйлдвэрлэл эрхлэж буй иргэдэд ч зээл өгсөн юм. Энэ зээлийн ачаар олон компанийн ажил жигдэрч орон сууцны нийлүүлэлт ч нэмэгдсэн. Сүүлийн 10 жилд ашиглалтад орж буй орон сууцны тоо ч хоёр дахин өслөө. Өөрөөр хэлбэл өмнө нь жилд дунджаар улсын хэмжээнд 12 мянган айлын орон сууц ашиглалтад ордог байлаа. Уг хөтөлбөр хэрэгжсэнээр жилд дунджаар 25 орчим мянган айлын орон сууц ашиглалтад орж буй.
-Хэдийгээр орон сууцны хороолол олноор сүндэрлэж байгаа ч иргэдийн худалдан авах санхүүгийн чадвар ямар байна гэж та боддог вэ?
-Иргэд орон сууцны моргейжийн зээл авахдаа урьдчилгаа 30 хувийг нь эхлээд төлөх учиртай. Гэтэл одоогоор энэ мөнгийг бүрдүүлж, орон сууцанд орж чадах иргэд зээлд бүрэн хамрагдсан. Одоо урьдчилгааны 30 хувиа бүрдүүлж чадахгүй өрхүүд л үлдсэн гэсэн судалгаа гарсан. Гэвч орон сууцны эрэлт өндөр хэвээр байна. Судалгаанаас үзвэл 2011 онд 11349 айлын орон сууц ашиглалтад орсон байдаг. Тэгвэл өнгөрсөн онд 24744 айлын орон сууц ашиглалтад орсон. Тэгш хүртээмжтэй байлгахын тулд урд нь жилийн 16 хувийн хүүтэй орон сууцны зээл авсан иргэдийн зээлийг жилийн найман хувийн хүүтэй рүү шилжүүлсэн. Өнгөрсөн онд ашиглалтад орсон орон сууцны 7000 гаруй нь борлогдоогүй он дамжсан . Энэ онд 25 мянга орчим айлын орон сууц ашиглалтад орно. Тэгэхээр зах зээлд 32 мянга орчим айлын орон сууц байна гэсэн үг. Нийлүүлэлт хангалттай байгаа ч худалдан авалт муу байна. Ийм учраас барилгын салбарын үйл ажиллагаа саархад хүрээд байна.
-Улс орны эдийн засгийн гол тулгуурын нэгж барилгын салбар. Гэтэл зогсонги байдалд орлоо гэж та хэллээ. Урагш хөдлөхийн тулд яах ёстой гэж та харж байна вэ?
-Засгийн газар, Барилга хот байгуулалтын яамны зүгээс төрд олон жил ажилласан эмч, багш, сувилагч, цагдаа, цэргийн албан хаагчдыг орон сууцны хөнгөлөлтэй зээлд хамруулах бодлого барьж байна. Тэд тогтмол орлоготой,тогтвортой ажлын байртай ч хуримтлал үүсгэх боломж хомс байдаг. Эмч, багш, цагдаа, цэргийн албан хаагчид бол төрийн үйлчилгээг шууд нийгэмд буюу хүн амд хүргэж, хамгийн чухал, хариуцлагатай чиг үүргийг гүйцэтгэдэг онцлогтой ажил, мэргэжилтэй албан хаагчид юм. Ер нь Төрийн албан хаагчдыг орон сууцаар хангах эрх зүйн зохицуулалт 1994 оны анхны Төрийн албаны тухай хуульд тусгагдсан байдаг. Уг хуулийн 27.5 дах хэсэгт төрийн албан хаагч нь “төрөөс орон байраар хангагдах”-аар заасан. Хамгийн сүүлийн мэдээллээр төрийн албанд нийт 183 мянга орчим хүн ажиллаж байгаагийн 68 орчим хувь нь төрийн үйлчилгээний албанд, 19 орчим хувь нь төрийн тусгай албанд ажиллаж байна. Эдгээрийн дийлэнх хувийг эмч, багш, цагдаа, цэргийн албан хаагчид эзэлдэг юм. Үеийн үед төрийн албан хаагчдыг орон сууцаар хангах баталгааг төр хариуцах нэрээр олон тооны хөтөлбөр, бодлого хэрэгжүүлж ирсэн ч цаг хугацааны явцад хүн амын өсөлт, хотын төвлөрөлтэй холбоотойгоор боловсрол, эрүүл мэндийн салбар, цэрэг-хүчний байгууллагууд залуу боловсон хүчин, шинэ албан хаагчдаар эгнээгээ тэлсээр байна. Тэдний нийгмийн баталгаа, орон сууцны хангамжийн асуудал байнга тавигдсаар байдаг.
Боловсрол, эрүүл мэндийн салбар, цэрэг-хүчний байгууллагууд бүрийг зохицуулсан хуульд албан хаагчдын нийгмийн баталгаа, тогтвор суурьшилтай ажиллах нөхцлийг баталгаажуулсан заалт, зохицуулалтууд бий. Иймд тэдний ажил байдлын онцлог, орлогыг харгалзан үзэж, Засгийн газрын бонд гаргана. Уг бонд нь нийгмийн даатгалын санг зузаатгахаас гадна жилийн найман хувийн хүүтэй орон сууцны урьдчилгаа төлбөрийг хөнгөвчилж өгөх юм. Өөрөөр хэлбэл, орон сууц авах иргэн урьдчилгаа 10 хувиа төлнө. Үлдсэн 20 хувьд нь Засгийн газар бонд гаргаж батлан даагаад банкинд орон сууцны үнийн урьдчилгааг нь төлөх боломж бүрдүүлэхээр ажиллаж байна. Нэг ёсондоо тухайн иргэний эрхэлж буй ажлаар нь батлан даана гэсэн үг. Энэ бол шинэ зүйл биш. Гагцхүү өнөөгийн нөхцөл байдал, иргэдийн орлоготой нь уялдаад орон сууцны зээл олгох журамаа боловсруулахаар судалж байгаа юм. Ганц барилга ч биш манай улсын нийгэм эдийн засгийн бүхий л салбар улирлаас хамааралтай үйл ажиллагаа явуулдаг. Дулааны улиралд манай эдийн засаг идэвхждэг. Тэгэхээр мөнгөний урсгал, эргэлтийг нь сайжруулах нэг арга бол барилгын салбарыг хөдөлгөөнд оруулах юм. Үүний тулд моргейжийн зээлийн урьдчилгаа төлбөрийг 10 хувь болгож чадвал олон тооны орон сууц борлогдож, иргэд ч ая тухай амьдрах боломжоо бүрдүүлж чадах юм.
-Тэгвэл орон сууцны зээлийн урьдчилгаа 10 хувь боллоо гэхэд арилжааны банкууд эрсдлээ тооцоод тавих шалгуураа өндөрсгөж магадгүй юм. Энэ талаар ямар байр суурьтай байна вэ?
-Журамд нь тодорхой зааж өгнө. Жишээлбэл, багш мэргэжилтэй хүн байлаа гэж бодъё. Тэр хүн ЕБС эсвэл их дээд сургууль, коллежийн багш сард хэдэн төгрөгийн цалинтай байгаа нь тодорхой. Мөн цагдаа ч ялгаагүй. Тэгэхээр сард хэдэн төгрөг төлж чадах эсэх нь бодит байдалд ямар байгааг нарийвчлан тооцно. Ингээд ийм ийм ажил мэргэжлийн хүнийг орон сууцны зээлд хамруулна гэж журамд тодорхой зааж өгнө. Гэхдээ дөнгөж сургууль төгсөөд ирсэн, мэргэжлээрээ олон жил ажиллаагүй хүмүүсийг хамруулахгүй. Туршлагатай, цаашид тогтвор суурьшилтай ажиллах зэрэг шалгуур үзүүлэлт хангасан хүн л орон сууцны зээл авах боломжтой байхаар зохицуулагдах юм.
Засгийн газрын батлан даалтын сангаас урьдчилгаа төлбөрийн 20 хувийг гаргаж байгаа нь арилжааны банкны тавих шалгуур үзүүлэлтийг хангаж өгч буй явдал. Иймд банкууд зээл олгоход тавих шаардлагаа өөрчлөхгүй. Арилжааны банкинд 30 хувиа төлсөн, зээл авч буй хүн өөрөө орлоготой байх нь чухал. Иргэдийнхээ нийгмийн ахуй нөхцөлийг сайжруулах гэж төр дэмжлэг үзүүлж буй нэг хэлбэр юм. Өрхийн амьжиргааны түвшин, сард хэдэн төгрөгийн төлбөр төлөөд явахаас шалтгаалж арилжааны банкны 70 хувь нь 1.6 болон хоёр жилийн дараа төлөгдөж эхэлнэ гэж тооцож байгаа. Өөрөөр хэлбэл Засгийн газар батлан даалтын сангаас гаргаж буй 20 хувийн төлбөрийг эхний ээлжинд татаж авна гэсэн үг.
-Хувийн хэвшилд ажиллаж байгаа иргэд төрийн халамжаас гадуур үлддэг. Бас л орон сууцанд орохыг хүсч байгаа. Тэдний талаар ямар бодлого баримтлах вэ?
-Төрийн албан хаагч, нийгмийн дундаас доош орлоготой иргэдийг харж үздэг. Хувийн хэвшилд ажиллаж буй хүмүүст нэг хүндрэлтэй тал бий. Учир нь, манай эдийн засаг урин дулаан цагт идэвхждэг гэж би дээр хэлсэн. Үүнтэй л холбоотой. Аялал жуулчлал, газар тариалан, уул уурхайн салбарт ажилладаг хүмүүс дулааны улиралд л орлого олоод өвөлдөө зогсонги байдаг. Нэг ёсондоо олж буй орлого нь харилцан адилгүй. Иймд банк энэ хүн сар бүр тогтмол орлогогүй хүйтний улиралд зээлээ төлөх нь асуудалтай. Тэгэхээр өндөр эрсдэлтэй гэдэг. Энэ нь банкны зээл олгох шалгуур үзүүлэлтийг хангахгүй байх талтай. Түүнээс биш бид хүнийг ялган үзэхгүй аль болох хүртээмжтэй тэгш боломж бүрдүүлж өгөх талаар ажиллаж байна.
-Түрээсийн орон сууцны зах зээл манайд алга гэж үл хөдлөх хөрөнгийн мэргэжилтнүүд, судлаачид хэлдэг. Энэ талаар төр засгаас ямар бодлого баримталж байна вэ?
-Засгийн газрын 2012-2016 оны мөрийн хөтөлбөрт түрээсийн 1000 айлын орон сууц барина гэж тусгасан. Манай яамнаас түрээсийн орон сууц барих хөтөлбөр боловсруулж, Засгийн газарт хүргүүлсэн. Өнгөрсөн оноос Улаанбаатар хотод түрээсийн орон сууц барих ажил эхлээд байна. Залуу гэр бүл, орлого нь харилцан адилгүй, цалин бага иргэдэд түрээсийн орон сууцны эрэлт хэрэгцээ маш их бий. Түрээсийн орон сууц барих компанид улсаас санхүүгийн тулалцаа үзүүлэх, дэд бүтцийг нь тавьж өгөх зэргээр дэмжиж хөнгөлөлт үзүүлнэ. Гэхдээ улсаас өгсөн санхүүжилт нь эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй. Энэ мэтээр түрээсийн орон сууцны журмыг их тодорхой гаргаж байгаа. Жишээ нь, нэг хороололд 10 барилга баригдлаа гэж бодъё. Тэдгээрийн нэг барилга нь түрээсийн орон сууц байна. Гэхдээ бусад барилгадаа түрээслэх орон сууцаа тараан байршуулах юм. Хэний мэдэлд өмч байгаагаас шалтгаалан улсын, орон нутгийн , хувийн хэвшлийн түрээсийн орон сууцнууд байна.
-Сард төлөх түрээсийн үнэ ханш дунджаар ямар байх бол?
-Улаанбаатар хотын аль бүсэд байхаас болон орон нутгийн онцлогоос шалтгаалж янз бүр байх нь тодорхой. Гэхдээ өнөөдөр иргэд хоорондоо орон сууц түрээслэж буй зах зээлийн үнээс хоёр дахин хямд байна. Жишээ нь өнөөдөр сард 500 мянган төгрөгөөр түрээслэдэг орон сууцыг 250 мянган төгрөгөөр түрээслэх боломжтой.
-Жилийн найман хувийн хүүтэй орон сууцны ипотекийн зээл хөдөө орон нутагт ч хэрэгжиж байгаа. Үр дүн нь хэр байгаа вэ?
-Хөдөө орон нутгийн иргэдийг орон сууцаар хангах тэгш боломж төр олгож байгаа. Засгийн газар мөрийн хөтөлбөртөө аймаг бүрт 1000 айлын орон сууц барихаар тусгасан. Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд манай яамнаас инженерийн шугам сүлжээ, дэд бүтцийн ажил нэлээд хийлээ. Үүнээс гадна аймгуудын хөгжлийн ерөнхий болон хэсэгчилсэн төлөвлөгөө гаргасан. Ингээд тухайн орон нутгийн засаг захиргаа барилгын компаниудтай тохиролцож, төлөвлөлтийнхөө дагуу боломжийн үнэ өртөгтэй орон сууцны хотхон, хороолол барьж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, улс энэ газрыг үнэгүй өглөө. Танай барьж байгаа орон сууцны нэг ам.метр талбай нь тэдэн төгрөгөөс хэтрэхгүй байх ёстой гэсэн шаардлага тавьж байна.
-Орон сууцны нэг ам.метр талбайн үнэд маш олон хүчин зүйл нөлөөлдөг. Түүний нэг нь барилгын материал. Манайд барилгын материалын үйлдвэрлэл хэрхэн хөгжиж байна вэ?
-Монголбанктай хамтарч хэрэгжүүлсэн дэд хөтөлбөрийн хүрээнд барилгын материалын үйлдвэрлэлээ дэмжсэн хөнгөлөлттэй зээл олгосон. Тухайлбал, Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэрлэлд технологийн шинэчлэлт хийгээд ажиллаж байна. Мөн Дорноговь аймагт “МАК”, “Монполимет” компанийн цементийн үйлдвэр энэ онд ашиглалтад орно. Тус бүр нь жилд нэг сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Одоо барилгын ажил эхэлсэн тул урд хөршөөс цемент авч байгаа. Ирэх жилээс манай улс гадаадаас цемент авах шаардлагагүй болно. Дээрх үйлдвэрүүд дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаж чадах тооцоо бий. Түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын тухай хууль өнгөрсөн онд батлагдсан. Ингээд эрх зүйн орчин нь бүрдсэн тул барилгын материалын үйлдвэрлэл олноор байгуулагдах болсон. Орон нутагт үйл ажиллагаа явуулж байгаа эдгээр үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний дээжийг заавал Улаанбаатарт авч ирж шинжлүүлэх шаардлага гардаг. Тэгвэл тухайн бүс нутгийг хамарсан лабораториуд байгуулна. Одоогоор Архангай аймагт барилгын материалын сорил, шинжилгээний лабораторийн барилга ашиглалтад орж тоног төхөөрөмжөө суурилуулаад байна. Энд Хөвсгөл, Завханд ажиллаж байгаа барилгын материалын үйлдвэрүүд бүтээгдэхүүнээ шинжлүүлж болно. Цаашдаа бүх аймгийн төвд барилгын материалын сорил шинжилгээний лаборатори байгуулна. Барилгын материалын үйлдвэрлэлээ дэмжиж буй нэг алхам бол энэ. Барилгын материалын үйлдвэрлэл хөгжих нь орон нутагт ажлын байр бий болгоно. Нөгөө талдаа барилгын өртөг, тээврийн зардал буурна, импортоор урсах гадаад валют хэмнэнэ гээд эдийн засгийн үр ашиг өндөртэй.
-Орон сууц шинээр худалдан авах гэж байгаа иргэд нэг ам.метр талбайн үнэ хэт өндөр байна. Буурах боломж уг нь бий гэдэг. Энэ талаар та ямар бодолтой байна вэ?
-Орон сууцны нэг ам.метр талбайн үнийг бид судалж үзсэн. Барилгын үнэ өртөгт хоёр гурван хүчин зүйл нөлөөлдөг. Тухайлбал, манай улс нийт хэрэгцээт барилгын материалынхаа 60 гаруй хувийг гадаадаас авдаг. Ийм учраас юань, ам.доллар зэрэг валютын ханшийн хэлбэлзэл шууд нөлөөлж байгаа. Үүнээс гадна дэд бүтэц, инженерийн шугам сүлжээгээ дагаад газар их үнэтэй болсон. Ингээд өндөр үнээр газар худалдан авч барилга барьж байна. Дээр нь өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ өдрөөс өдөрт өссөөр. Энэ нь барилгын компаниудыг ажилчдынхаа цалинг нэмэхээс өөр аргагүйд хүргэдэг юм. Өнөөдөр манайхан өдөрт 25 мянган төгрөгийн хөлстэй ажил голоод хийхгүй байна. Эдгээр нөхцөл байдлаас шалтгаалж барилгын нэг ам.метр талбайн үнэ тогтож байгаа тул буурах боломж байдаггүй. Улаанбаатар хотод барилга газар одоогоор алга. Байгаа нь хэт өндөр үнэтэй. Ийм учраас дагуул хотууд хөгжүүлэх, хотоо тэлэх зэргээр төвлөрлийг задлах шаардлага байгаа юм. Монгол Улс цөөн хүн амтай асар уудам нутагтай ч өнөөдөр дэд бүтэц, инженерийн шугам сүлжээндээ баригдаад хэт төвлөрчихсөн. Ганцхан Улаанбаатарт, тэр дундаа хотын төвдөө л шаваад байна шүү дээ.
-Тэгэхээр энэ хэт төвлөрлийг задлахын тулд Барилга хот байгуулалтын яамнаас ямар ажил хийж байна вэ?
-Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд Нисэх, Яармаг, Баянголын аманд шугам сүлжээ, дэд бүтэц тавьсан. Тэнд барилга барих компаниуд газраа авсан юм билээ. Одоо Богд уулыг тойруулж Улаанбаатар хоттой холбосон дэд бүтэц хөгжүүлнэ. Өөрөөр хэлбэл хурдны зам, төмөр зам, агаарын дүүжин зам тавих юм. Ингээд Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газраас ажлын хэсэг томилогдоод Зуунмод, Хөшигийн хөндий дэх шинэ нисэх буудал дагасан суурьшлын бүс бий болгох “Майдар” эко хот байгуулахаар ажиллаж байна. “Майдар” эко хот байгуулах төсөл дөрвөн үе шаттай хэрэгжинэ. Зураг төслийг Германы архитектор, инженерүүдтэй хамтарч боловсруулсан энэ хот 300 мянган хүн амтай байх юм. Энэ сард олон улсын “DGNB” байгууллагаас ногоон хотод олгодог сертификат олгоно. Үүнийг хот төлөвлөлтөд нь өгч байгаа. Уг байгууллага нь олон улсын стандартын дагуу ногоон хотын шаардлага хангаж буй эсэхэд байнга хяналт тавьдаг. Ийм учраас бидэнд маш том үүрэг хариуцлага ноогдууж байна. Мөн Төв аймгийн төвийг Зуун мод хот болгох төлөвлөлтийг хийсэн. Зуун мод хотоос 16 км зайд Хөшигийн хөндийд нисэх онгоцны шинэ буудал барьж байгаа. Уг нисэх буудлын наад талд нь хоёр том суурьшлын бүс бий болгох зураг төсөл, төлөвлөгөө гарсан. Тэгэхээр шинэ нисэх буудал орчимд суурьшлын бүс байгуулах хэрэгцээ шаардлага байгаа эсэхийг судлах ёстой. Энэ мэтээр өнөөдөр бид хэт төвлөрлөө задалж шинэ суурьшлын бүс бий болгохоор ажиллаж байна. Одоо 15 мянгаас дээш хүн амтай суурьшлын бүсэд хотын статус олгож, бие даан хөгжүүлэхгүй юм бол Улаанбаатар хотын хэт төвлөрөл саарах ямар ч боломжгүй.
-Улаанбаатарт шинэ шинэ хорооллууд ашиглалтад орж байна. Тэдний төлөвлөлтийн талаар та ямар бодолтой байдаг вэ?
-Өнгөрсөн оны есдүгээр сараас орон сууцны борлуулалт буурч эхэлсэн. Энэ эдийн засгийн нөхцөл байдалтай холбоотой. Нөгөө талаас иргэд ногоон байгууламжтай сургууль, цэцэрлэгтэй, авто зогсоолтой шинэ орчин хүсдэг болсон. Барилга хот байгуулалтын яам 2010 онд “Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны зорилтод хөтөлбөрөө тодорхойлсон. Энэ хүрээнд 100 мянган айлын орон сууц хөтөлбөр баталсан байдаг. Улаанбаатар хотод 75 мянган айлын орон сууцыг 17 хотхон, хороололд барихаар тусгасан юм. Мөн хөдөө орон нутагт 25 мянган айлын орон сууц шинээр барихаар баталсан. Үүний нэг жишээ нь “Шинэ яармаг” хороолол. Энэ хороолол барилгын норм дүрэм стандарт баримталсан төлөвлөлттэй. Тухайлбал, ЕБС, цэцэрлэг, Техник мэргэжлийн сургуультай. Уг хорооллыг барих явцад ажлын байр нэмэгдэнэ. Мэргэжилгүй хүмүүсийг сургаж ажилд авна. Шинэ яармаг төсөл зургаан жил хэрэгжинэ. Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард Засгийн газраас энэ төслийг хэрэгжүүлэх тогтоол нь гарсан. Төр хувийн хэвшлийн хамтарсан бүтээн байгуулалт юм. Шинэ яармаг хороололд нийт 2500 ажлын байр бий болно. Ажил нь эхлээд сар гаруй хугацаа өнгөрлөө. Газар чөлөөлтгүй, шинэ газарт барьж байгаа тул нэг ам.метр талбай нь боломжийн үнэтэй байна. Энд монголчууд ажиллана. Бараа бүтээгдэхүүний ханган нийлүүлэлтээ дотоодоос авна. Энэ хороололд нийт 4000 айлын орон сууц барина.
-Та саяхан Германд болсон олон улсын хот байгуулалтын хуралд оролцоод ирсэн. Тэнд “Майдар” эко хотын төслийг танилцуулсан байна лээ. Энэ хотын талаар манай ушигчдад мэдээлэл өгнө үү?
-Харин тийм. Герман улсын нийслэл Берлин хотод болсон олон улсын хот төлөвлөлтийн форумд оролцож, Майдар хотын төслийг танилцууллаа. Энэ төслийг маш их сонирхож байсан. Учир нь төлөвлөлтийг нь герман архитектор, инженерүүд хийсэн, шинэ газарт хот байгуулна гэдэг нь хуучныг засч сайжруулахаас хурдан, илүү хялбар юм. Хөрөнгө оруулагчид Монголд ирж газар дээр очиж танилцах, хамтран ажиллах сонирхлоо илэрхийлсэн. Мөн Монгол Улсын Засгийн газар, УИХ бодлогоор хэрхэн дэмжиж байгааг сонирхож байсан.
Майдар эко хот 27 мянган га талбай эзэлнэ. Хот байгуулах төсөл дөрвөн үе шаттай хэрэгжинэ. Эхний үе шат нь 2030 хүртэл үргэлжилнэ. Уг хотын төлөвлөлтийг өрөөсгөлөөр харж болохгүй. Учир нь төслийн эхний үе шатанд хүмүүсийн ая тухтай амьдрах бүх нөхцөл бололцоог нь бүрдүүлэх ёстой. Тухайлбал, сургууль цэцэрлэг, эмнэлэг, цагдаа, ногоон байгууламж гээд хотод юу шаардлагатай тэр бүгдийг байгуулахаар төлөвлөсөн. Өнгөрсөн тавдугаар сард Засгийн газрын хуралдаанаар Майдар эко хот байгуулах талаар хэлэлцсэн. Тэгээд энэ төсөлд газрыг нь олгох талаар УИХ-д Засгийн газраас тогтоолын төслийг өргөн барихаар шийдвэрлэж, хэлэцүүлгийн шатанд явж байна.
-Тэгэхээр хот байгуулна гэдэг асар зардал, ажил хөдөлмөр шаардана. Хамгийн гол нь хөрөнгө оруулалтаа хэрхэн шийдвэрлэх вэ?
-Хүмүүс яг ингэж асуудаг. Хот байгуулна гэдэг нь цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгө шаардах нь тодорхой. Бидэнд Европ, тэр дундаа Германаас хөрөнгө оруулалт авах боломж бий. Өөрөөр хэлбэл, Европын орнуудад шинээр хот байгуулах, төлөвлөх, дэд бүтэц шугам сүлжээ тавих асуудал ерөнхийдөө дууссан юм билээ. Иймд барилга бүтээн байгуулалт дэд бүтцийн салбарт ажилладаг компаниуд, тэдний ажилчдыг нь орлоготой байлгахын тулд улсаас нь бодлогоор урт удаан хугацааны хөнгөлөлттэй зээл олгодог юм билээ. Тэгэхээр энэ зээлээ авч Монголын Засгийн газартай хамтарч энэ төслийг хэрэгжүүлэх сонирхол байгаа. Өнөөдөр дэлхий нийтээр байгаль орчинд ээлтэй ногоон технологид шилжиж эхэлсэн. Тухайлбал, хүнс, амьдарч буй байшин, орчин нь эко байх зорилт тавьж байгаа. Үүнд одоо ашиглаж буй бүх зүйлээ бэлтгэж засан сайжруулах боллоо. Тэгвэл бид шинээр барьж байгуулах барилга байшин, дэд бүтцээ ногоон технологиор хийх шаардлага тулгарч буй юм. Цэвэрлэх байгууламж гэхэд л лагийг нь ялгаад саарал усыг нь дахиад ашиглах болсон. Саарал усаа цэвэршүүлж хор аюулгүй болгосны дараа түүндээ загас үржүүлж байна. Лагаа бас цэвэршүүлж, цэцэрлэгт хүрээлэн, газар тариаланд ашиглах бордоо хийдэг болсон. Ийм шинэ технологийг нэвтрүүлэх шаардлага бидэнд бий. Нөгөө талаар сэргээгдэх эрчим хүчийг улс орнууд ашиглаж байна. Монгол Улс жилийн 360 хоногийн 300 өдөр нь нартай байдаг. Иймд нарны эрчим хүч ашиглах боломж их. Хэрэглээнээс илүү гарснаа бусдад худалдаж болно. Тэгэхээр Майдар хотод хамгийн сүүлийн үеийн шилдэг технологийг нэвтрүүлнэ. Хот төлөвлөлт нь ч ингэж хийгдсэн. Нэг ёсондоо манай улсад хот байгуулалтын евро норм стандарт нэвтэрнэ гэсэн үг.
Майдар хотыг байгуулснаар Улаанбаатарын хүн амын төвлөрөл саарна. Шинээр ажлын байрууд бий болно. Эхний ээлжинд сургалт үйлдвэрлэлийн төв байгуулна. Ингэснээр евро норм, стандартын сургалт явуулж бүтээн байгуулалтад оролцох хүмүүсээ сургах юм. Том бүтээн байгуулалтын төсөл ажлын байр нэмэгдүүлж, тэнд ажиллах иргэдийн амьдралын баталгааг хангаж байдаг юм.
-Хөшигийн хөндийн нисэх буудлыг барьж байгаа. Тэнд бас суурин газар үүсэх байх. Энэ талаар танай яамнаас төлвөлсөн зүйл бий юу?
-Тийм. Хөшигийн хөндийн шинэ нисэх буудлыг барьж буй компани байгаль цаг уурын давагдашгүй хүчин зүйл нөлөөлөхгүй л бол төлөвлөсөн хугацаандаа ашиглалтад оруулна гэдгээ мэдэгдсэн. Тэгэхээр 2017 онд ашиглалтад орох төлөвлөгөөтэй. Яамнаас их бүтээн байгуулалтын хүрээнд төлөвлөсөн ажил их бий. Тухайлбал, Богд уулын урд талд Майдар хот, Зуун мод хот, Хөшигтийн хөндийн нисэх буудал гээд суурин газрууд үүснэ. Тэгэхээр тухайн хот сууринд тохирсон, бие биенээс ялгарсан төлөвлөлт хийх ёстой. Тухайлбал Майдар бурхан шашны билгэдэлтэй аялал жуулчлал зонхилсон хот байна. Зуун мод хот иргэдийн ая тухтай амьдрах нөхцөл бүрлүүлсэн, үйлдвэрлэлийн төв болно.
