Б.ШИРНЭН

Шударга өрсөлдөөн, хэ­рэг­лэгчийн төлөө газар (ШӨХТГ)-ын Улсын ахлах бай­цаагч Ж.Очирхуяг, Б.Ариунаа, Улсын байцаагч К.Жархынбек, М.Мөнхбаяр нар өнгөрсөн онд арилжааны 13 банкны үйл ажиллагаанд шалгалт хийж, есөн банк нь шимтгэл болон хураамж зэргээр зээлдэгчдээс зээл олгоход гарах зардлыг давхардуулан авч байгаа зэрэг зөрчил илрүүлсэн юм. Харин арилжааны банкууд дээрх асуудлын хүрээнд шүүхийн маргаан үүсгэснээр хоёр дахь шатны шүүх хурал энэ сарын 11-ний өдөр боллоо.

Ингээд Захиргааны хэр­гийн давж заалдах шатны шүүх банкуудын давж заал­дах гомдлыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож, ШӨХТГ-ын улсын байцаагч нарын гаргасан гомдлыг хангаж шийдвэрлэжээ. Ингэснээр анхан шатны шүүхийн тогтоол хүчин төгөлдөр хэвээр үлдэж байгаа бөгөөд банкууд Хяналтын шатны шүүхэд хандвал тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлэх юм.

Шүүх: ШӨХТГ-ын шаардлага банкны хууль ёсны эрх ашгийг хөндөөгүй байна

ШӨХТГ нь арилжааны банкуудад “Өөрийн банкны зээлийн үйлчилгээний шимт­гэл, хураамжийн талаар мэ­дээл­лийг зээлдэгчдэд бү­рэн, үнэн зөв өгч байх”, “Зээ­лийн шимтгэл, хураамжийг давхардуулан авахгүй байх”, “Зээл олгосны шимтгэлийг гарч буй зардалтай уял­дуу­лан тогтоох” гэсэн үнд­сэн шаардлага тавьсан. Гэхдээ банкууд “...ШӨХТГ нь хяналт шалгалтыг үндэс­лэл­тэй, шударга явуулах, шал­гуулагчийн хууль ёсны эрх ашиг сонирхлыг хүн­дэт­гэх зэрэг хуулиар тодор­хойл­сон төрийн хяналт шалгалтын зарчмуудыг илтэд гажуудуулсны дээр Банкны тухай хуулийн 5.1-д заасан “...Монголбанк, төрийн бусад байгууллага банкны үйл ажиллагаанд оролцохгүй бөгөөд удирдлага, шийдвэрт нь хууль бусаар нөлөөлж болохгүй” тухай зарчмыг зөр­чиж, банкны үйл ажил­ла­гааг хууль бусаар хяз­гаарлах нөлөөлөхөд чиглэсэн үйл­дэл гаргасан” гэж үзсэн юм. Тиймээс арилжааны банкууд ШӨХТГ-ын газрын “Улсын байцаагчийн ал­бан шаардлага”, “Улсын бай­цаагчийн дүгнэлт” зэргийг хүчин төгөлдөр бус болохыг хүлээн зөвшөөрч, шийдвэрлэж өгөхийг шүүх бүрэлдэхүүнээс хүссэн юм.
Харин шүүх бүрэлдэхүүн ШӨХТГ-ын албан шаардлагад тусгасан дүгнэлтийг авч хэлэлцээд,  “зээлийн үйлчил­гээний шимтгэл, хураамжийн талаар мэдээллийг зээлдэгчдэд бүрэн, үнэн зөв өгч байх, зээл олгосны шимтгэлийг гарч буй зардалтай уялдуулан үндэслэлтэй тогтоох” гэх шаардлага нь нэхэмжлэгч нарын хууль ёсны эрх ашгийг  зөрчөөгүй гэж үзжээ. Түүнээс гадна зээл олгох үйл ажиллагаатай холбогдуулан банкнаас зээл авах гэж буй этгээдийн үйл ажиллагаатай танилцах, дүгнэлт гаргуулах, бизнесийн үйл ажиллагаанд аудит хийх, барьцаа хөрөнгийн үнэлгээний тайланг бодит байдалд нийцэж буй зэрэг судалгааны ажилд то­дор­хой зардал гардаг гэд­гийг үгүйсгээгүй, мөн хуу­лиар хориглоогүй гэж шүүх бү­рэлдэхүүн үзсэн юм. Гэхдээ ШӨХТГ-ын дээрх шаардлага нь “зардлыг бодитой тоо­цоонд тулгуурлан нөхөж авах, зээл хүсэгчдэд энэ талаар урьд­чилан таниулж зөв бодитой мэдээллийг ойлгоход дөхөм байдлаар хүргүүлэх, талууд харилцан зөвшөөрч зээлийн гэрээнд тусгах нь иргэний эрхийн чөлөөт хэлцлийн зарчимд нийцэж байгаа шаардлага” болсон гэж шүүх бүрэлдэхүүн үзжээ.

Банкууд: Зөвхөн Монголбанк л биднийг хянах эрхтэй

“Төв банкны тухай хуулийн тавдугаар зүйлийн 5.4-т “Монголбанк нь банкны үйл ажиллагаанд хяналт та­вих” чиг үүрэгтэй гэж заа­сан бөгөөд арилжааны банк­ны үйл ажиллагаанд зөв­хөн Монголбанк өөрийн хя­­нан шалгагчаар хяналт та­вих эрхтэй гэж заасан бай­даг аж. Тиймээс ШӨХТГ-ын улсын байцаагч нар нь хуулиар тусгайлан олгог­доо­гүй асуудлаар хяналт шалгалт явуулсан нь хууль бус гэж банкууд маргаж байгаа юм.

Гэхдээ шүүх бүрэлдэхүүн ШӨХТГ-ын газрыг “Тус газар нь өрсөлдөөний тухай хууль тогтоомжийн биелэлтэд хяналт тавих, өрсөлдөөний бодлогыг улсын хэмжээнд хэрэгжүүлэх, аж ахуй эрхлэгч, хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах чиг үүрэг бүхий төрийн захиргааны байгууллага мөн” гэж тодорхойлсон. Үүнээс гадна “Өрсөлдөөний тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг өмчийн хэлбэр харгалзахгүйгээр аж ахуй эрхлэгч, байгууллагад хяналт шалгалт хийж дүгнэлт гаргана, “хяналт шалгалтын явцад илэрсэн зөрчил дутагдлыг таслан зогсоох, түүний шалтгаан нөхцөлийг арилгах талаар холбогдох байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэн, албан тушаалтанд шаардлага тавьж, хугацаатай үүрэг даалгавар өгч биелэлтийг хангуулах”-аар заасан нь ШӨХТГ-ын үйл ажиллагааны бүрэн эрхэд хамаарах харилцаанд хамааралтай байх тул улсын байцаагч нар хяналт шалгалт явуулсныг хууль зөрчсөн гэж үзэхгүй хэмээн шийдвэрлэсэн байна.