Коронавирусын нөхцөл байдлын талаар Эрүүл мэндийн сайд Т.Мөнхсайхан  тодруулга мэдээлэл өглөө.  

-Ковид -19 халдварын тархалт Монгол улсад ямар түвшинд байна вэ?

-Монгол улсын  хувьд 2020 оны 1 дүгээр сараас 3 дугаар сарын 11-ний хүртэл “Ковид -19 халдваргүй”, 3 дугаар сарын 11-ээс 11 дүгээр сарын 11-ний хүртэл гаднаас “Зөөвөрлөгдсөн”, 11 дүгээр сарын 11-ээс зарим аймагт, алаг цоог, заримд нь кластер буюу багц тархалттай гэсэн ангилалд байна. Багц буюу кластер тархалт нь тухайн газар нутагт хоорондоо уялдаа бүхий голомтуудад уг халдвар тархахыг авч үздэг.

Коронавируст халдварын үе шатыг ДЭМБ-аас тохиолдол байхгүй, алаг цоог дэгдэлт, тохиолдлын кластер, бүх нийтийн дундах халдвар гэж 4 хуваан сүүлчийн түвшинг бага тохиолдлоос (CT1), маш өндөр тохиолдол (CT4) хүртэлх дөрвөн дэд түвшинд задлан хуваасан.  ДЭМБ-аас халдварын тархалтын түвшинг улс бүр орон нутгийн түвшинд үнэлэх, онцлогийг харгалзах нь зүйтэй гэж зөвлөсөн байдаг. Бид яг энэ ангиллыг шууд авч  одоогийн манай улсад гарсан тархалтын үе шатыг тодорхойлох боломжгүй. Өөрөөр хэлбэл өөрийн орны онцлог, газар зүйн байршил, голомтын онцлогийг харгалзсан байдлаар тархалтын үе шатыг тогтооно.

Дэлхийн бусад орнууд ч гэсэн өөрийн орны онцлогийг харгалзан Ковид-19 халдварын тархалтын үе шатыг үнэлэн, хариу арга хэмжээг авч байгаа бөгөөд коронавируст халдварын дэгдэлтэд бэлдэх бүх нөхцөлд таарсан бэлэн стратеги, жор байхгүй байна хэмээн судлаачид, олон улсын шинжээчид үзэж байна. Иймд улс орон бүр  халдварын эрсдэлийг үнэлж, тархалтыг сааруулах, нийгэм эдийн засаг дахь хохирлыг бууруулах арга хэмжээг авах чиглэлд ажиллаж байна.

2020 оны 12 дугаар сарын 3-ны байдлаар Монгол Улсын 15 аймагт уг халдвар бүртгэгдээгүй, нийслэл болон зургаан аймаг алаг цоог, кластер буюу голомтлон гараад байна.

Сэлэнгэ аймаг дахь өвчлөлийн тархалтыг авч үзэхэд нийт 189 тохиолдлын 184 нь зөвхөн аймгийн төв буюу Сүхбаатар суманд, Мандал болон Алтанбулаг суманд нийт  таван тохиолдол бүртгэгдэн бусад 15 суманд нь халдвар тархаагүй байна. Эндээс харахад бидэнд тархалтын үе шатыг энэ онцлогт тохируулан үнэлэх тохирсон аргачлалыг боловсруулах шаардлага гарч байна.

Иймээс бид ялангуяа газар нутаг, байршлын онцлогтой уялдуулан голомтын тоо, тархалтын төлөвийг харгалзан Сүхбаатар суманд уг халдварын тархалт хүн амын дундах тархалтын нэгдүгээр түвшин, Мандал болон Алтанбулаг сумдын хувьд алаг цоог дэгдэлт, үлдсэн сумдын хувьд халдвар бүртгэгдээгүй гэж үнэлэн тухайн шат бүрт тохирсон төлөвлөлт, хариу арга хэмжээг хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.

Энэ жишгээр бид халдварын тохиолдол бүртгэгдсэн аймаг, сум, хотод тархалтын үе шатыг тухайн орон нутгийн түвшинд тохируулан үнэлэх аргачлалыг боловсруулан хэрэгжүүлж байна. Халдварын эхэн шатанд шинэ тохиолдлыг эрт илрүүлэх, хавьтал тогтоох, эрэмбэлэх, тусгаарлах, шинжилгээнд хамруулах ажлыг хийсний дүнд уг халдварын голомт хязгаарлагдан, хумигдах төлөвтэй байна. Гэсэн хэдий ч бид ялангуяа Сэлэнгэ аймгийн төвийн хүн амын дунд ковид халдварын тархалтын төлөвийг өргөжүүлэн судлах, ялангуяа үүссэн голомтуудыг хүрээг өргөтгөх, эрсдэлт бүлэг, хөдөлгөөнт хүн амын дундах халдварын өртөлт, шинж тэмдэггүй хэлбэрээр илрэн эдгэрсэн хэсэг байгааг эсэхийг сероэпидемиологийн тандалт хийн судална.

 -Халдвар тархаагүй байгаа аймаг, орон нутагт уг халдвараас сэргийлэх ямар үйл ажиллагаа хэрэгжүүлж байна вэ?

-Энэ тал дээр хоёр зүйлийг анхаарч байна. Нэгдүгээрт, тухайн аймаг, орон нутагт үнэхээр Ковид-19 халдварын тохиолдол байхгүй ногоон бүс буюу халдваргүй байна уу гэдгийг тандах, судлах, хоёрдугаарт тухайн бүс, аймаг орон нутаг руу гаднаас халдвар зөөрлөгдөн тархахаас сэргийлэх гэсэн хоёр чиглэлд ажиллаж байна.

Манай улсын хувьд томуугийн харуулдан тандалтын тогтолцоонд амбулаторид суурилсан 115, эмнэлэгт суурилсан 37 нэгж хамрагдан жилийн турш томуу, томуу төст өвчин (ТТӨ), амьсгалын замын цочмог хүнд халдвар (АЗЦХХ) -ын тандалтыг хийж, тохиолдлын тодорхойлолтод тохирсон өвчтөнийг бүртгэн мэдээлж, хамар залгиурын арчдас цуглуулан, шинжилдэг.  Энэ тандалтаар тухайн аймаг, орон нутагт ковид-19 халдварын эрсдэл бүхий бүлэг ялангуяа эрүүл мэндийн байгууллагаар үйлчлүүлэгчийн дунд илрүүлэг хийгээд, давхар тандалт хийгдэж байна. Өөрөөр хэлбэл бид энэ байгаа тогтолцоог ашиглан Ковид-19 халдварыг томуу төст өвчинтэй хамт харуулдан тандаж байна. Дээр нь Ковид-19 халдварыг илрүүлэх өргөжүүлсэн тандалтыг эхлүүлсэн. Тухайлбал, Ховд аймгийн молекул биологийн лабораторийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлсэн тул энд Баян-өлгий, Увс аймаг, боомт дахь эрсдэлт бүлгээс, Дорнодын лабораторид Хавирга, Эрээнцав, Баянхошуун боомтын эрсдэлд бүхий хүн амаас сорьц цуглуулан тандалт хийж байна.

Ковид-19 халдвартай тэмцэх, хариу арга хэмжээний үр дүн нь салбаруудын хамтын ажиллагаа хамгийн чухал нь иргэдийн оролцоо, хариуцлагаас ихээхэн хамаарч байна.

Халдваргүй байгаа аймаг, орон нутагт халдвар зөөвөрлөгдөн тархахаас сэргийлэх чиглэлд онцгой анхаарах нь чухал байгаа. Бид эрүүл мэндийн байгууллагууд энэ чиглэлд зөвлөмж хүргүүлж, чиглүүлэн ажиллаж байна. Ялангуяа хотоос, аймгуудаас тухайн орон нутагт очих иргэд шинжилгээ өгөх, очоод гэрийн тусгаарлалтын дэглэмийг чанд мөрдөх, халдварыг  гэр бүл, хамаатан садандаа, цаашлаад сум, аймагтаа тархаахгүй байхад онцгой анхаарах шаардлагатай. Нэг хүний болгоомжгүй, хэнэггүй байдал нь асар их зардал, чирэгдэл болж байгааг Архангай аймгийн Батцэнгэл суманд гарсан тохиолдол, түүний хавьтлын зураглалаас харж болохоор байна.

-Хүн амын дунд Ковид-19 халдварыг илрүүлэх, тандах үйл ажиллагааг хэрхэн зохион байгуулж байна вэ?

-Бид гарсан тохиолдол бүрийн хавьтлыг олж тогтоох, илрүүлэх, эрэмбэлэх, тусгаарлах, шинжлэх ажлыг тандалт судалгааны баг хариуцан салбаруудын оролцоотой бүх түвшинд хийж байна. Үүнтэй зэрэгцээд халдварын голомтуудыг бүрэн тогтоох, тандах зорилгоор Улаанбаатар хотод гэхэд нийт 28 цэг гаран ажиллаж энэ хугацаанд нийт 90 000 гаруй хүнд түргэвчилсэн сорил хийж, 32500 хүн PCR шинжилгээ хийж УБ хотын хүн амын долоо орчим хувийг хамруулан тандалт хийсэн.

Өмнөговь аймгийн Гашуунсухайт, Шивээхүрэнгийн боомтод Явуулын лаборатори, шинжилгээний  зургаан баг хилийн бүсэд ажиллаж түргэвчилсэн оношилгоонд нийт 2050, PCR шинжилгээнд нийт 2526 нүүрс тээврийн жолоочийг хамруулсан. Төмөр замын салбарын нийт 15783 хүнийг шинжилгээнд хамруулсан. Улаанбаатар хотын зургаан дүүргийн ядуу, эмзэг бүлгийн нийт  6452 түргэвчилсэн оношлогоонд  иргэнийг хамруулсан.

Цаашид халдварын голомтыг дагах буюу ойрын хавьтал, хоёрдогч хавьтлыг эрэмбэлэн шинжлэх, эрсдэлт бүлэг тухайлбал эрүүл мэндийн байгууллагын ажиллагсад, эмнэлгээр үйлчлүүлэгчид, ахмад настан, хөдөлгөөнт хүн ам, үйлчилгээний салбарынхан гэх мэт зорилтот бүлэгт чиглүүлсэн тандалтыг шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр шаардлагатай бүлгүүдийг хамруулан зохион байгуулна. Харин өргөжүүлсэн тандалтыг тухайлбал салбараар, аймгаар, сумаар, хороогоор гэж таамаглан тандах нь эдийн засаг, хүн хүчний хувьд зардал ихтэй, оновчгүй юм.