Ид бүтээн байгуулалтын ажил эхлэхтэй зэрэгцэн хавартаа хятад ажилчид олон мянгаараа Монголд ирж ажилладаг нь бараг л хэвийн үзэгдэл болж. Тэдний эрх үүргийн хязгаар юу болох, жагсаал цуглаан хийх эрхтэй эсэх болон дуулиан тариад буй 100 шахам хятад ажилчдад хяналт тавьсан эсэхийг Иргэний харьяалал шилжилт хөдөлгөөний ерөнхий газрын Хяналт шалгалтын газрын дарга Х.Бэхбатаас тодруулав.

-Хятадууд эсэргүүцлийн жагсаал зохион байгуулахыг завдсан гэх мэдээлэл дуулиан тариад байна. Энэ талаар танай байгууллагад ямар мэдээлэл байна вэ?
-Өнгөрсөн амралтын өдөр  хятадын 90 гаруй иргэн Монголд ажиллаж байгаад цалингаа авч чадахгүй байна, бидний цалинг авч өгөөч ээ, нутаг буцмаар байна гэсэн шаардлагыг ЭСЯ-даа хандан гаргасны дагуу ЭСЯ-наас нь манайд хандсан.  Мэдээллийн дагуу ИХШХЕГ-ын байцаагчид хяналт шалгалт явууллаа. “Сантхаан” ХХК-ийн урилгаар ирээд “Бэрэн” группын захиалгатай барилга дээр хоёр сар шахам ажилласан юм байна. 94 хүний 38 нь Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрөлтэй, зориулалтын ангиллын визтэй байсан бол үлдсэн 50 орчим иргэн Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлэх ямар ч зөвшөөрөлгүй, нэг удаагийн буюу 30 хоногийн визтэй орж ирээд, визний хугацаа нь хэтэрсэн байсан. Зөвшөөрөлгүй 50 орчим хүнийг хуулийн дагуу албадан гаргахаар түр саатуулсан. Мөн энэ хүмүүст торгуулийн арга хэмжээ, урьж ирүүлсэн байгууллагад холбогдох захиргааны арга хэмжээ авна.
-Ер нь манай улсад ажиллаж амьдарч байгаа гадаадын иргэд жагсаал цуглаан зохион байгуулах эрхтэй юу?
-Ямар ч ангиллын визээр ирсэн бай Монгол Улсад өнөөдөр хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа Гадаадын иргэний эрх зүйн байдлын тухай хууль тогтоомжийг мөрдөх ёстой. Уригч байгууллага нь хуулиа таниу­лах, тайлбарлаж ойлгуулах үүрэг хүлээдэг.
“Сантхаан” ХХК эрх зүйн байдлын талаар ажилчдадаа сайн тайлбарлаж өгөөгүйгээс нийтийн эзэмшлийн гудамж талбайд бөөнөөрөө явсан үзэгдэл гарчээ. Энэ бүгдийг уригч компани хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлж хариуцах ёстой. Өөрсдийнхөө болон ажилчдынхаа аюулгүй байдлыг хамгаалах үүрэгтэй тухайн компани, аж ахуйн нэгж 100 хувь буруутай гэж үзэж байгаа.

-Нийтийн эзэмшлийн талбайд бөөнөөрөө явж болохгүй гэсэн үг үү?
-Хуульд бөөнөөрөө явж болохгүй гэсэн заалт байхгүй. Гэхдээ жагсаал цуглаан хийх, магадгүй баяр тэмдэглэх, эсвэл бөөнөөрөө цуглах тохиолдолд цагдаагийн бай­гууллага, тухайн нутаг дэвсгэ­рийн засаг захиргаанаас зөв­шөөрөл авах ёстой. Бидний авсан мэдээллээр тэд жагсаал цуглаан хийх гээгүй юм билээ.

-Цалин өгсөнгүй гээд байрнаасаа гарч явсан юм билээ. Цалин хөлсийг нь өг гэсэн шаардлага танайхаас тавьсан уу?
-Бид цалин өг, гэрээгээ биелүүл гэсэн шаардлага тавих эрхгүй. Зориулалтын виз байна уу, эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөл байна уу хэзээ орж ирсэн байна, хаана байх вэ гэдэг дээр л хяналт тавьдаг.

-Цалингаа авч чадаагүй байгаа энэ хүмүүст хэдэн төгрөгийн торгууль ног­дуулах вэ?
-Монгол Улсын хөдөл­мөрийн хөлсний доод хэмжээг 1-10 дахин үржүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгодог. Өөрөөр хэлбэл, 192 мянгаас сая 920 мянган төгрөг хүртэл гэсэн үг. Улсын байцаагч нар дүгнэлтээ бичээд торгуулийн хэмжээг тогтооно. Энэ хүмүүс юу ч мэдэхгүй ганц нэгээрээ сургаар ирж ажилладаггүй, урьдчилаад уригч компанитайгаа тохирол­цоод гэрээ байгуулж байж ирдэг. Тэгэхээр уригч компани бүх хариуцлагаа хүлээнэ.

 -Өнөөдөр Монгол Улсад гадаадын хэчнээн хүн ажиллаж байна вэ?
-24 мянга орчим гадаадын иргэн ажиллаж байна. Тодорхой хугацааны дараа буюу улирлын чанартай бүтээн байгуулалтын ажил зогсохоор буцдаг. 70 орчим хувь нь хятад иргэн байгаа бол солонгос, оросууд  ч олон бий. 

-Гадаадын иргэдийг 100 хувь хянадаг боллоо гээд байсан биш бил үү. Энэ хүмүүсийн ихэнх нь визний хугацаа хэтэрсэн байхад мэдээгүй байсан нь ямар учиртай юм бэ?
-Монгол Улсад гадаадын иргэнд виз олгодог ганц газар байгаа нь ИХШХЕГ гэж хүмүүс буруу ойлгодог. Энэ оны дөрөвдүгээр сараас эхлэн Хилийн боомтын тухай хууль батлагдсанаар хилийн шалган нэвтрүүлэх алба манай харьяанд ирсэн болохоор манайхаас виз авсан хүмүүсийг бид орж ирсэн өдрөөс нь эхлэн гарах хүртэл нь зуун хувь хянаж байгаа. Монгол Улсаас гадаад улсад суугаа консулын газрууд вид олгодог. Энэ 50 гаруй хятад иргэн гэхэд Эрээн хот дахь Монголын консулын газраас виз авсан байна. Консулын газраас төдөн хүнд виз өглөө шүү гэдэг мэдээлэл манайд ирүүлдэггүй. Гадаад харилцааны асуудал болохоор ирүүлэх ч албагүй, бид нэхэх ч эрхгүй. Энэ нугалааг л уригч компаниуд далмдуулаад хууль зөрчөөд байгаа юм. Манайд албан ёсоор хандаад зөвшөөрөл авсан бол наад зах нь ажлын байрны төлбөр, аж ахуйн нэгжийн татвар, бусад бүх төрлийн татвар улсад төлөх ёстой. Энэ бүхнээс зайлсхийх гэсэн санаархал л даа.



БНХАУ-ын 100 орчим иргэн өнгөрсөн бямба гарагийн үүрээр Чингисийн талбайд жагсах гэж байсныг тагнуулынхан болон үндэсний хөдөлгөөнийхөн хүчээр болиуллаа гэх мэдээлэл хэвлэл мэдээллээр цацагдсан нь олон хүний ундууцал төрүүлээд авав. Эдгээр ажилчид нь “Бэрэн” группийн захиалгат барилга дээр ажилладаг бөгөөд хэд хэдэн сарын цалингаа аваагүй тул ийн жагсах гэж байжээ гэх мэдээлэл ч түгсэн юм. Тэгвэл энэ мэдээллийг “Бэрэн” группийн удирдлагууд эрс үгүйсгэж байна. Тэд хэлэхдээ, “Жагсаал зохион байгуулахыг завдсан гэх хятад иргэд нь “Бэрэн” компанитай ямар ч холбоогүй. Манай компанийн туслан гүйцэтгэгч буюу “Өлзийт Буян-Өргөө” ХХК-ийн ажилчид байсан юм билээ. Тус компани биднээс албан ёсоор уучлалт хүсч албан бичиг ирүүлсэн. “Өлзийт Буян Өргөө” компанийн захиралтай уулзаж учрыг асуухад хятад ажилчид нь жагсаал цуглаан зохион байгуулах гээгүй, гэрээнийхээ дагуу хоёр хоногийн дараа цалинг нь өгнө гэдгээ тайлбарласаар байхад үүрээр компанийнхаа удирд­лагад мэдэгдэлгүй өө­рийн улсын Элчин сай­дын яам руу явсан гэж тайл­бар­ласан. Улаанбаатарыг мэдэх­гүй болохоор Чингисийн тал­байгаар баримжаа аваад Хята­дын ЭСЯ орох гэж байс­ныг нь жагсаал хийх нь хэмээн бу­руу ойлгож, мэдээлсэн бай­на. Манай групп 20 салбар ком­пани, 30- аад туслан гүйцэт­гэгч компанитай. Мэ­дээж бид туслан гүйцэтгэгч бо­лох “Өлзийт Буян Өргөө” ком­панитай хариуцлага тооцно. Хамтран ажиллах гэрээгээ цуцлах бодолтой байгаа” гэв.



Хятад ажилчид нь “Бэрэн” групптэй холбоогүй гэсний дагуу хариуцаж буй “Өлзийт Буян Өргөө” ХХК-ийн захирал н.Өлзийтэй холбогдож энэ талаар тодрууллаа.

-Танай ажилчид жагсаал зохион байгуулахыг завдсан гэх мэдээлэл түгсэнийг та мэдэж байгаа байх. Энэ талаар тайлбар өгөхгүй юу?
-Жагсаал цуглаан огт болоогүй шүү. Хятад ажилчид Элчин сайдын яам явахдаа замаа олохгүй төөрснийг хүмүүс ташаа ойлгосон байна. Манай компани “Бэрэн” группийн туслан гүйцэтгэгч боловч тэдгээр хятад ажилчин манай компанийн туслан гүйцэтгэгч “Сантхаан” компанийн ажилчид байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл “Сантхаан” ХХК манай компанитай гэрээтэй болохоос “Бэрэн” групптэй ямар ч гэрээгүй. Тэгэхээр энэ асуудал “Бэрэн” группт ямар ч холбоогүй гэсэн үг.

-Та эдгээр ажилчдыг хариуцна гэсэн үг үү эсвэл танай туслан гүйцэтгэгч хариуцах юм уу?
-Манай туслан гүйцэтгэгч компанийн ажилчид. Нарийндаа би урьж авчраагүй. Гэхдээ яах аргагүй санхүүжилт нь надаас шалтгаалсан болохоор баасан гаригийн орой хятад ажилчидтай өөрийн биеэр очиж уулзсан. Гэрээнийхээ дагуу цалинг чинь өгнө өө. Амралтын өдөр таарсан учраас хоёр дахь өдөр гэхэд цалинг бүрэн тараана гэж хэлсэн. Гэтэл ажилчид тэвчээргүйдээ маргааш өглөө нь буюу бямба гарагийн үүрээр гараад ЭСЯ-руу явсан байгаа юм.  10 цагийн үед ЭСЯ-наас дуудахад нь л мэдсэн.

-Ажилчдын цалинг яагаад цагт нь тавиагүй юм бэ?
-Цалин саатсан зүйл байхгүй. Гэрээндээ бид хоёр сарын цалинг хамт өгнө гэж тусгасан. Гэтэл тэвчээргүй загнацгааж байхгүй юу. Ингэх бол гэрээ байгуулаад яах билээ дээ. Манай компани гэхэд “Бэрэн” групптэй гэрээ байгуулахдаа орон сууцны таван давхрыг өөрийн хөрөнгөөр бариад гурав хоногийн дотор санхүүжилтээ авна гэж тусгасан. Өнгөрсөн лхагва гарагт таван давхраа цутгаж дуусгаад цэвэрлэгээ хийнэ, гүйцэтгэлийн тайлан гаргана гэсээр хэд хоночихсон юм. “Бэрэн” группээс санхүүжилтээ аваад хятад ажилчдын цалинг тавихаар тооцсон. Гэхдээ “Бэрэн” групп хугацаандаа мөнгөө өгөөгүй хэрэг биш шүү. Бид өнөөдөр л тайлангаа өгсөн. Яг гэрээнийхээ дагуу явж байгаа болохоор санхүүгийн энэ асуудлыг “Бэрэн” групптэй хутгаж ойлгож болохгүй.

-90 гаруй ажилтны 50 орчим нь хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрөлгүй, 30 хоногийн виз нь хэтэрсэн болохоор уригч компанид хариуцлага тооцно гэх мэдээллийг албаныхан өгсөн. Танд нэлээд том торгуулийн арга хэмжээ ногдох байх даа?
-Уригч компани нь “Сантхаан” болохоор тэд л ажилчдынхаа өмнөөс хариуцлага хүлээнэ. Манайд виз хэтэрсэн асуудал нь огт хамаагүй. Анх туслан гүйцэтгэгч сонгоход ажилчдынхаа виз, ажиллах зөвшөөрлийг бүгдийг үзүүлсэн нь үнэн. Одоо харин хэдийнх нь хугацаа хэтэрсэн, хэд нь зөвшөөрөлгүй ажиллаж байгааг би мэдэхгүй. Надад огт хамаагүй л дээ.

-Визний хугацаа  хэтэрсэн ажилчдыг албадан гаргахаар саатуулаад байгаа юм билээ. Гаргахаас нь өмнө цалинг нь өгнө биз дээ. Нэг ажилтан ойролцоогоор хэдэн төгрөгний цалин авдаг юм бэ?
-1-2 сая төгрөгийн цалин авдаг байх. Цалингийн хүснэгт нь надад ирээгүй болохоор нарийн тоо хэлж мэдэхгүй юм. Гэхдээ цалингаа маргааш гэхэд бүрэн тараана.