Манай улсын эдийн засаг өсч, өрхийн орлого ч тэр хэрээр нэмэгдэж байгаа хэмээн дээр дооргүй л ярьж байна. Нийслэлийн статистикийн газраас гаргасан мэдээгээр хотын нэг өрхийн дундаж орлого 697500 төгрөг хэмээн танилцуулсан. Мөн айл өрхүүд орлогынхоо 2.1 хувийг хадгалдаг болсон хэмээсэн. Гэвч статистик үзүүлэлтээр сайн гарч байгаа ч ядуу өр­хийн тоо яагаад буурахгүй бай­на вэ. Нийслэлд 283.6 мян­ган өрх ядууд тооцогддог. Арга ч үгүй биз ээ. Ажил хө­дөл­мөр хийхгүй залхууран бэлэнч­лэх сэтгэлгээ суучихсан юм чинь. Эдийн засаг, өр­хийн орлого  өсч байна гэж зар­лах нийслэлд ажилгүйдэл буурахгүй байгаа. Өнөөдөр Нийс­лэлийн хөдөлмөрийн бирж дээр 19 мянган ажилгүй иргэн бүртгэлтэй. Харин ажил­гүйдэл буурахгүй байхад өр­хийн орлого нь яагаад огцом нэмэгдсэн нь хачирхалтай. Ма­­гад­гүй, цалин тэтгэвэр то­дор­хой хувиар нэмэгдсэн нь нөлөөлсөн байж мэднэ. 20-50 мянган төгрөгөөр. Ха­рин хувийн хэвшлийнхэнд энэ цалингийн нэмэгдэл хүртээлгүй.
Эсвэл “Хүний хөгжил сан”-гийн мөнгө нь тухайн өрхийн орлогын тодорхой хэсгийг бүр­дүү­лэхэд нөлөөлсөн байж болох. Нэг өрх таван гишүүнтэй гэхэд 21 мянгаа нэмэхэд 105 мянган төгрөг болно. Өрхийн ор­логод 100 гаруй мянган төгрөг нэмэгдэж байна гэсэн үг. Харин цалин тэтгэврийн нэмэг­дэл 20-50 мянган төгрөг тооцож үзье. Тухайн өрхийн хоёр хүн төрийн байгууллагад ажил хийдэг гэвэл цалин дунджаар 50 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн гэж үзвэл өрхийн орлогод нь халамжийн мөнгөтэй адил 100 мянган төгрөг л нэмэгдэж байгаа юм. Ингээд бодоход өрхийн орлого нь хамгийн ихдээ 200 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн байх үндэс бий.
Манайд ядуурал руу хандсан олон төсөл хөтөлбөр хэрэгжиж байгаа. Одоогоор ядуурлыг бууруулахад чиглэсэн гэх хаяг лоозон зүүсэн төрийн бус 100 гаруй байгууллага байдаг аж. Гэсэн ч төрийн болон төрийн бус байгууллагууд  нүдэнд харагдаж гарт баригдахаар олигтой хийсэн ажил даанч алга. Өнөөдөр ядуурлыг бууруулахын тулд хэн юу хийгээд байгаа юм бэ. Төрийн бус байгууллагаас гадна олон улсын зээл тусламжаар ядуурлыг бууруулахад чиглэсэн олон төсөл бий. Хамгийн наад захын жишээ гэвэл яам бүрт ядуурлыг бууруулахад чиглэсэн гэх хөтөлбөр дүүрэн байдаг. Тухайлбал, ХХААХҮЯ-нд гэхэд Хөдөөгийн ядуурлыг бууруулах төсөл,  Эмзэг бүлгийн хүн амын хүнсний баталгааг сайжруулах төсөл,  Тогтвортой амьжиргаа II төсөл гээд л урсах аж. НХХЯ-нд гэхэд Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хүнсний талон олгох төсөл хэрэгжиж байна. Мөн Швейцарын хөгжлийн агентлагтай хамтраад бичил уурхай буюу гар аргаар алт олборлож байгаа хүмүүсийг нийгмийн даатгалд хамруулах төсөл ч бий. Ингээд бодоход ядуурал гэх мангасыг үгүй хийхээр бид дор бүрнээ хичээж байгаа нь илт юм шиг. Харамсалтай нь, хонх нь дуугарахаар дамар нь таг гэдэг шиг ядуурлыг бууруулах гэхээр нэг л юм нь болж өгөхгүй л байна даа.

Алслагдсан болон говийн аймгийн нэмэг­дэл олгоно

Дээрх асуудалтай холбогдуулан НХХЯ ядуурлыг бууруулахаар юу хийж байгааг тус яамны Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Ш. Мөнхцэрэнгээс тодруулсан юм.

-Ядуурлыг бууруулахын тулд төр засгийн зүгээс ямар ажил хийж байгаа вэ. Хэр  үр өгөөжөө өгч байгаа бол?  
-ҮСХ-ноос жил бүр өрхийн орлого зарлагын тоон дээр үндэслэн ядуурлын төвшинг тодорхойлдог. Энэ жил ядуур­лын төвшин 29.8 хувь болж буурсан гэж танилцуулсан нь албан ёсны статистик мэ­дээ. НХХЯ-наас ядуурлын төв­шинг бууруулах, хүн амын амьжиргааны төвшинг дээш­лүүлэх талаар нэлээд арга хэм­жээ авч хэрэгжүүлж бай­на. Тухайлбал, 2011 онд хөдөл­­мөрийн хөлсний доод хэм­жээг 140 мянга 400 болгон нэмэг­дүүлсэн. Аж ахуйн нэгж байгууллага хамгийн доод тал нь дээрх хэмжээний мөнгө өгч байгаа ч, уул уурхай, эрчим хүч, авто тээврийн салбарт хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг дээрхээс өндөр хэмжээгээр тогтоож өгсөн. Өөрөөр хэлбэл, 224 мянга гэж тогтоосон. Энэ нь ч хүн амын орлогод нөлөөлж байгаа. Түүнчлэн дундаж цалин ч өссөн. Нийгмийн даатгалын сангаас үзүүлдэг тэтгэврийн хэмжээг ч нэмэгдүүлсэн. Хэрэв УИХ баталж өгвөл алслагдсан болон говийн аймгийн нэмэгдэл олгоно.

-Өрхийн орлогыг цалин, халамжаар нэмэгдүүлж бай­­­­­­гаа нь ядуурлыг бууруу­ла­­хад нөлөөлж байгаа хэрэг үү?
-Ядууралд олон хүчин зүйл нөлөөлдөг. Сүүлийн үед эдийн засаг өсч байна. Гэсэн ч хүн амд тэгш бус хүртэж байгаа талаар маргах болсон. Ер бол статистикаар биш Дэлхийн банкны судалгаагаар ч манай улс дунд орлоготой доод ангилалд шилжсэн. Бага орлоготой орноос. Тэгэхээр манай эдийн засаг өсч байна гэдэг нь нэг хүнд ногдох ДНБ өсч байна гэсэн үг. Цаашлаад хүн амд зохих хэмжээгээр нөлөөлж байгаа хэрэг. 

-Манайд ядуурлыг буу­руу­лах гадаад дотоодын маш олон төсөл хөтөлбөр  хэ­рэгж­дэг. Ер нь нийт хэд байдаг юм бэ?
-Үүнийг Сангийн яамны зээл тусламжийн газар мэднэ. Манайх бол өөрийн  салбартай холбоотой л асуудлыг мэдэж байна. Азийн хөгжлийн банк,  Швейцарын хөгжлийн агент­лаг, “Цэвэр агаар сан”-тай  хамт­ран ажиллаж байна. Мөн Оюу толгой төсөлтэй хамтран мэргэ­жил үйлдвэрлэлийн сур­гал­тын төвд 3300 залуусыг сургаж байгаа.

-Ядуурлыг бууруулахаар төсөл авч ажиллаж буй төрийн бус байгууллагуудыг хэрхэн хянадаг вэ?
-Төрийн бус байгууллагуудаар захиалж хийлгүүлэх ажлын жагсаалт гэж гаргадаг. Нээлтийг нь зарлаад, оролцъя гэсэн төрийн бус байгууллагыг шалгаруулж авдаг. Бүх төрийн бус байгууллагын мэдээлэл манайд байхгүй.