Монголын хамгийн нэрд гарсан улстөрч Намбарын Энхбаяр Өмнөд Солонгосын эмнэлгийн орон дээрээс улс төр лүү эргэн орох гэж байгаа нь өнөөгийн эвслийн засгийн газар, түүний гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай хийж байгаа яриа хэлэлцээрт аюул учруулж мэдэх юм.

Ял эдэлж байгаад ерөнхийлөгчийн өршөөлөөр суллагдсан экс-ерөнхийлөгч, экс-ерөнхий сайд Намбарын Энхбаяр улстөрд эргэн ирэх нь монголын улстөрийн амьдралд, эвслийн Засгийн газар дахь  тэнцвэртэй байдалд хүчтэй нөлөөлж мэдэх юм. Монгол Улс Н.Энхбаярыг авлигын хэргээр шүүж 2,6 жилийн ял  өгсөн юм. Өөрийг нь баривчилсныг эсэргүүцэж өлсгөлөн зарласныхаа дараа суллагдаад Өмнөд Солонгост сэргээн засах эмчилгээ хийлгэж байгаа Н.Энхбаяр одоо дөрвөн жилийн өмнө өөрөө байгуулсан МАХН-аа тэргүүлнэ гэж найдаж байна. 2012 онд болсон парламентын сонгуульд энэ нам Оюутолгойн алт зэсийн том ордыг эзэмшиж байгаа, үндэстэн дамнасан уул уурхайн Rio Tinto компанийн эсрэг маш сайн сурталчилгаа хийснээр эвслийн Засгийн газарт орох хэмжээний хангалттай суудал авсан юм.
“Энхбаяр улстөрд эргэн ирэх нь ойлгомжтой, түүний улс төрөөс явах нь яагаа ч үгүй байна” гэж нийгмийн судалгааны “Сант марал” төвийн тэргүүн Л.Сумати хэлээд “2014 он бол хоёр жилийн дараа болох сонгуулийн кампанит ажил эхлэх гарааны үе” гэсэн байна.

Тоглолт

Н.Энхбаяр бол өнгөрсөн 20 жилд монгол арчилсан улс болох цаг үеийн улс төрийн нэг гол хүн. Өнөөгийн сөрөг хүчин МАН эрх барьж байх үед тэрээр Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд болоод амжсан юм. Тэр бас олон ажлыг амжуулсан. Үүний дотор монгол улс оросын дагуул байх үед үүссэн, ОХУ-д төлөх өрийг чөлөөлсөн юм. Үүнээс гадна тэр Ерөнхийлөгч байх үедээ өнөөдөр Turquoise Hill Resources нэртэй болоод байгаа Ivanhoe Mines компанитай Оюу толгойд хөрөнгө оруулах тухай хэлэлцээрийг бараг бүрэн хийж дуусгасан юм. Нэг хэсэг нь үүнийг өөр зүйлтэй холбож тайлбарладаг. “Ivanhoe-гийн мөнгөөр хуучин зөвлөлтийн өрийг дарсан” гэж зах зээл судлалын Cover Mongolia компанийн тэргүүн Бадралын Мөнхдөл хэлж байна. Энэ мэт үйлдлээс нь ч тэр үү Н.Энхбаярт “Авлигын загалмайлсан эцэг” гэдэг хоч өгсөн байдаг. Энэ бүхнээс үүдээд түүнийг 2012 онд баривчилж авлигын дөрвөн ч хэргийн учир шүүсэн. Энд нь нэгэн сонины газар, нийслэлийн төв дэх “Өргөө” зочид буудлыг хууль бусаар хувчилсан хэргүүд орж байгаа юм. Энхбаярыг  баривчилсны дараа  түүний дүү, Сингапурт амьдарч байсан  Энхтуяаг энэ хэргүүдэд хамтарсан гэж үзээд Интерполоор эрэн сурвалжилж байсан юм. Түүнийг  монголын төрийн далбааг гадаадын хөлгүүдэд худалдсан, мөнгө угаасан, хууль бус үйлдлүүд хийсэн гэсэн хэргээр буруутгаж байгаа юм.

 Н.Энхбаярыг баривчилссан явдал түүнийг улстөрийн үхдэл болгохоосоо илүүтэй харин ч улам алдаршуулсан гэдгийг хэлэх ёстой. Үүнийг “Сант марал” судалгааны төвийн дүн харуулж байна. Баривчлагдахаасаа өмнө Н.Энхбаяр улстөрийн давцанд хоёрдугаарт орж байсан бол баривчилсны дараа шууд л нэгд орж эхэлсэн нь үүнийг харуулж байгаа юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржийн танхим болохоор Энхбаярыг баривчилсан нь хууль ёсны, тохиолдлын хэрэг гэдэг ч үнэндээ экс-ерөнхийлөгч тэр зун болох гэж байсан Ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцож садаа болох байсан явдал юм.

Шоронд хоригдсон хугацааныхаа ихэнхийг Н.Энхбаяр эрүүл мэндийн байдлаас болон нийслэлийн нэгэн эмнэлэгт өнгөрүүлсэн. Энэ хугацаанд Энхбаярын талынхан түүнийг суллахыг шаардаж Засгийн газрын ордны дэргэд байнга жагсаал цуглаан хийж байсан юм. Эцэст нь 2013 оны ерөнхийлөгчийн сонгуулиас хойш дөрвөн сар өнгөрөөд Ц.Элбэгдорж ерөнхийлөгч Н.Энхбаярыг бүрэн өршөөсөн юм.

Тайзны араас

Н.Энхбаярыг шүүн тасалж шоронд хорьсон нь түүнийг төрийн алба хашихыг нь хорьсон хэдий ч хөшигний араас улстөрд нөлөөлөхөд нь садаа болж чадаагүй. “Түүнийг тодорхой улстөрч, хүмүүсийн араас улс төрд нөлөөлөхөд хэн ч садаа болж чадахгүй” гэж Сумати хэлж байна. Тэр одоо МАН-ын дотоод зөрчлийн дараахан 2010 онд байгуулсан өөрийн намынхаа цар хүрээ, нөлөөлийг улам өргажүүлэхийг эрмэлзэнэ гэж тэр бас хэллээ.
Н.Энхбаяр Оюутолгой болон бусад төслүүдийн талаарх хэлэлцээрт нөлөөлөх эсэхийг одоогоор хэлэх боломжгүй юм гэж Мөнхдөл хэлж байна. Төрөөс энэ төсөлд чагт тавих нь ямар үр дагавартай хийгээд зөв буруу алин болохыг монголчууд ойлгохгүй л байгаа. Өнгөрсөн зун төслийн дөрвөн тэрбум долларын ажлыг бойкотлон саатуулсан юм. Rio Tinto-гийн мэдээлснээр бол энэ мөнгөөр ордын баялгийн 80 хувийг олборлох ёстой газар доорхи уурхайд хөрөнгө оруулах ёстой байсан гэдэг.

Компани хариуд нь барилгын ажлаа зогсоосон. Одоо ч монголын Засгийн газар, тус компанийн үл ойлголцол хэвээрээ л байгаа. “Одоо Н.Энхбаяр биеэ жинхэнэ алдартай хүн шиг авч явна, гэхдээ би үүнийг нь харагдах өнгөнөөсөө биш жинхэнэ улс төрийн стратеги , алсын хараа гэж харж байна” гэж Мөнхдөл хэлж байна.
Н.Энхбаяр улс төрд эргэн ирж байгаа болон авлигын хэргээр шийтгүүлсэн төрийн албан хаагч  олон хүний ялыг хөнгөлж байгаа нь авлигатай хийх тэмцэл эрс шийдэмгий байж чадахгүй байна гэж олон хүн бодож байгаа. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж бүрэн эрхийн анхны хугацаандаа авлигатай хийх тэмцлийг гол уриагаа болгож ирсэн. Ийм байдлаар тэр улс орондоо хөрөнгө оруулалтын эрүүл орчин, уур амьсгал  бий болгохыг эрмэлзэж байгаа юм. “Авлигын эсрэг түүний кампанит ажлын гол ололт нь олон нийтийн санаа бодолд эргэлт гаргаж чадсан явдал гэж би үздэг. Одоо нийгэм авлигыг тэвчиж чадахгүй боллоо шүү дээ” гэж Мөнхдөл баталж байна.
Цаашдын үйл явдал, магадгүй хөрөнгө оруулагчдаас ихээхэн шалтгаалах болж байна. Өөрөөр хэлбэл энэ улс гаднын бизнест хэр нээлттэй байх вэ гэдэг л.....