"Энэ бүх техник нь хуучирч, хөгширсөн, тодорхой хэсэг нь үүрэг гүйцэтгэх чадваргүй болохоор энэ тоо бас эргэлзээтэй" хэмээн ОХУ-ын улстөр, цэргийн шинжилгээний мэргэжилтэн бичиж байна.

Монгол Улсын тусгаар тогтнолын цор ганц баталгаа нь Орос. Энэ нь тэд бидэнд гэхээсээ илүүтэй бид тэдэнд илүү их хэрэгтэй гэсэн үг бас биш.
90-ээд оны эхээр ОХУ-ын гадаад хэргийн сайд Козырев байх үеэс л Москва гадаад бодлогоо зөвлөлт маягаас өөрчилж  холбоотнуудаа  сөргөлдөгчдөөрөө солин харилцаж эхэлсэн. Харин 90-ээд оны дундуураас  харин хуучин түншүүдтэйгээ харилцаагаа  хэсэг хэсгээр сэргээж эхэлсэн юм. Үүнд нөхөрсөг орнуудын удирдагчид бараг бүгдээрээ орост боловсрол эзэмшсэн, орос хэл мэддэг, эдийн засгийн болон цэргийн нягт холбоотой байсан нь дөхөм болсон юм.
Холбоотнуудын арми нь зөвлөлт маягаар зохион байгуулсан, манай зэвсгийг хэрэглэдэг, барууны тогтолцоо, техникт  шилжихэд хүнд, хүсэл байвч өртөг ихтэй байлаа.

Дорно дахин Өмнөд Ази нь уламжлал ёсоор Европын бодвол манай гадаад харилцааны хоёрдугаар эгнээнд байсан юм. Гэхдээ энд уламжлал ёсоор Монгол, Вьетнам, Энэтхэг, БНАСАУ манай гол түнш байлаа.

Монгол бол Оросын ачаар л тусгаар тогтнолоо олсон улс. Нарийн хэлбэл 1911 онд Синьхайн хувьсгалын нөлөөгөөр Хятадааас өөрсдөө тусгаар болсон. Гэхдээ тусгаар тогтнолоо хадгалах нь бол эхлээд оросын дараа нь зөвлөлтийн дэмжлэгийн ачаар л бүтсэн. ЗХУ л монголыг албан ёсоор зөвшөөрөхийг Бээжинд ятгасан. БНХАУ-тай энэ асуудлаар аль эрт гэрээ хэлцэл хийчихсэн болохоор өнөөдөр  үгүйсгэх аргагүй. Хятадын түүхэн хэвлэлүүдэд Монгол улсын тусгаар тогтнол нь хууль бус, харин ЗХУ энэ улсыг хүлээн зөвшөөрч байсан гэж бичээстэй байгаа. Энэ бол албан ёсны маргашгүй баримт. 1,56 сая хавтгай дөрвөлжин км газар нутагтай, үүгээрээ дэлхийн 18-д ордог ч арай гэж гурван сая хүнтэй, энэ нь дэлхийд 138-д жагсдаг энэ улс хятадын түрэмгийллээс өөрийгөө хамгаална гэдэг ямар ч боломжгүй зүйл.

1990-ээд онд  Монгол бас социализмаас татгалзаад ардчилсан хөгжил, зах зээлийн эдийн засагт шилжиж баруунтай идэвхтэй харилцаж, зэвсэгт хүчнийх нь ихээхэн хэсэг НҮБ-ын энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцож эхэлсэн. Монголын цэрэг офицерууд хангалттай сайн гэдгээ ч харуулж чадсан. Гэлээ гэхдээ энэ нь Хятадын ардын чөлөөлөх армийн эсрэг босоход хаана  нь ч хүрэхгүй. Хятадын ардын чөлөөлөх армийн хүний тоо чинь энхийн цагт монголын нийт хүн амаас арай бага шүү дээ.

Харин барууныхан болохоор Монголын тусгаар тогтнолын баталгаа болж чадахгүй.
Нэгдүгээрт, газар зүйн байрлалын хувьд монгол нь Орос, Хятадтай хиллэдэг, далайд гарцгүй орон. Гадаадын цэрэг монголд орж ирье гэхэд ядаж л Оросын зөвшөөрөл хэрэгтэй. Манай Алс дорнодод агаараас эсэргүүцэх  хүчний онгорхой байгаа ч гэсэн америкчууд манай агаарын орон зайгаар нисч эрсдэл үүсгэхгүй. Хоёрдугаарт, АНУ өнөөдөр Европ, Японы тухай ярих ч үгүй байгаа юм чинь Монголыг аврах гэж Хятадтай дайтахгүй нь мэдээж.
Ажиглаж байхад үүнийг Улаанбаатар сүүлийн үест ойлгож байх шиг. Харин Москва болохоор бүх хүн нь орос хэл мэддэг энэ орныг арай гэж санаж эхэллээ. Ингээд л тэдний хуучирч муудсан цэргийн зэвсэг техникийн бага боловч шинэчлэхээр шийдэж байх шиг байна.

Монголын цэргийн техникийн хүчин чадал, сэлбэг

Монголын хуурай замын цэрэг нь мото буудлагын 016 дугаар бригад, барилгын 017 дугаар хороо, энхийг сахиулах 150 дугаар батальон, тусгай үүргийн 084 дүгээр батальон. Үүний зэрэгцээ хагас бүрэлдхүүнт зургаан хороо байгаа юм.
Танкийн парк нь 200-250 ширхэг Т-54, 170-250 Т-55, 100 орчим Т-62, 58 ширхэг Т-72 А байгаа. Зэвсэглэлд нь 120 ширхэг БРДМ-2, 310-400 ширхэг БМП-1, 20 ширхэг БТР-80, 50 ш ирхэг БТР-70, 50-60 БТР-60 байна. ИАртиллерийн хувьд 600 орчим их буу, 140-өөс багагүй миномёт, танкь эсэргүүцэх 200 ширхэг Д-44, 250 ширхэг Д-48, 25 БС-3, 24 ширхэг  МТ-12 байгаа юм.

Энэ бүх техник нь хуучирч, хөгширсөн, тодорхой хэсэг нь үүрэг гүйцэтгэх чадваргүй болохоор энэ тоо бас эргэлзээтэй. Яахав Т-72 танк, БТР-70, БТР-80 гээд цөөн хэдийг Оросоос сүүлийн жилүүдэд авсан нь бий.

Монголын цэргийн нисэх хүчний хувьд өнөөдөр байлдааны ч, туслах үйлчилгээний ч ямар ч бүрэлдхүүн байхгүй. Уг нь өмнө нь зэвсэглэлд нь МиГ-21ПФМ 12 ширхэг, МиГ-21УМ хоёр ширхэг байсан ч хадгалалтад шилжүүлж, үнэндээ сэлбэгийг нь гадаадад зарчихсан юм. Монголын цэргийн нисэх хүчний цохилтын бүхий л хүч нь байлдааны 24 ширхэг М-24 нисдэг тэрэг. Үүнээс гадна тээврийн найман ширхэг Ми-8, хоёр Ми-17 байгаа. Ан-24, Ан-26 байсныг иргэний агаарын тээвэрт шилжүүлчихсэн.

Агаараас эсэргүүцэн хамгаалах газрын хүч нь ЗРК С-75, ЗРК С-125М-ийн хоёр дивзион, 250 ширхэг ПЗРК “Стрелла-2”, ЗУ-23 болон С-60 маркийн зенитийн төхөөрөг л байна.

Харж байгаа биз дээ, Афган, иракийн кампанит ажилд оролцож, энхийг сахиулах ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэж  байсан Монголын зэвсэгт хүчинд америкийн зэвсэг төхөөрөг гэж хэдхэн тооны л юм байгаа биз дээ. Ингэхээр монголын зэвсэг нь 100 хувь оросынх л байна.
2008 оноос “Сэлэнгэ” хамтарсан хээрийн сургуулийг уламжлал болгон сэргээж, Монгол, тэдний угсаа нэгт Буриад хоёрт ээлжлэн зохион байгуулж байна.

Газар нутаг нь

Монголын асар уудам газар нутаг нь Орос, Хятадын хоорондох  стратегийн чухал байрлал гэж болно. Дайны нөхцөлд  аль ч тал нь Монголыг хянаж болно. Ийм болохоор Монголтой харилцах нь энэ хоёр улсад аль алинд нь маш чухал. Монголыг “хоёр галын хооронд” төвийг сахиулах нь үндсэндээ боломжгүй зүйл.
Харин Орос  улсын Хятадаас зайлшгүй хамгаалах ёстой хоёр улс байгаа нь Казахстан, Монгол хоёр. Стратегийн энэ байрлалыг Бээжинд алдах л юм бол бид дорно зүгтээ Урал хүртэлх газрыг автоматаар алдана гэсэн үг. Хэдийгээр сүүлийн жилүүдэд Хятадтай харилцаа сайжирч байгаа ч гэсэн Кремль үүнийг баттай ойлгож байгаа нь мэдээж.